Het belang van middeleeuws Brugge is verankerd in ons collectief geheugen. Het is echter minder gekend dat die welvaart enkel maar mogelijk was door haar connectie met de Noordzee via het Zwin en de voorhavens die op de oevers van deze getijdengeul gelegen waren. Damme, Monnikerede, Hoeke, Mude en Sluis: elk van deze havens speelde een eigen bijzondere rol in een sterk geconnecteerd socio-economisch netwerk dat gedomineerd werd door Brugge. Een combinatie van natuurlijke, politieke en economische factoren resulteerde in de uiteindelijke neergang van Brugge en het Zwin in de zestiende eeuw. De voorhavens krompen van stadjes naar gehuchten of verdwenen – in het geval van Monnikerede – zelfs volledig uit het landschap.
In een poging dit verdwenen havensysteem te doen herleven, sloeg een interdisciplinair team van archeologen, historici, kunsthistorici en geologen de handen in elkaar met lokale experten en digitale artiesten. Het resultaat is een tijdelijke tentoonstelling en een fietsroute, waarlangs kijkers door middel van virtuele realiteit (VR) visualiseren wat nu verloren is. Innovatieve technologieën introduceren de bezoeker er in de nieuwste inzichten over het middeleeuwse Zwin en de vele mensen die er werkten en woonden.
Om deze virtuele wereld te bouwen, waren er tal van woningen nodig. Dit artikel schetst aan de hand van de casus Brugge de werkwijze die aan de basis ligt van deze VR-reconstructies. De rijke (kunst-)historische bronnen en het vele bouwhistorisch onderzoek die beschikbaar zijn voor deze stad dienden namelijk als ankerpunt voor de reconstructie van architectuur in de overige Zwinsteden. Wetenschappelijke accuraatheid stond hierbij steeds centraal. Het maakproces legde echter verschillende hiaten in onze kennis bloot. Omdat de blik van de toeschouwer in een 360°-omgeving zich niet beperkt tot de goed-gedocumenteerde gebouwen, ontstaan dus verschillende niveaus van zekerheid. De vragen die deze reconstructie opwerpt, zijn dan ook een uitnodiging aan geïnteresseerden om verder te bouwen aan onze weergave van de Zwinsteden of om zelf ex nihilo aan de slag te gaan met de visualisatie van een gebouw, een straat of een wijk doorheen de tijd.
