De Mouvement de la Population et de l’État Civil (kortweg: Mouvement) vormt, samen met de veel bekendere volkstellingen, de tweede pijler van de negentiende-eeuwse bevolkingsstatistiek. De Mouvement en de volkstellingen zijn ongeveer even oud. Terwijl de volkstellingen een statische dwarsdoorsnede geven van de bevolking in één bepaald jaar, geeft de Mouvement een dynamisch beeld van de verschuivingen, jaar na jaar, in de samenstelling van de bevolking. Daarbij gaat het niet alleen om aantallen geboorten en overlijdens, maar ook over doodsoorzaken, tweelingen, echtscheidingen, migratie en nog veel meer. Net als de volkstellingen, bevat de Mouvement cijfers tot op het niveau van de gemeente. En dat maakt de bron heel bijzonder.
De Belgische Mouvement omvat 717 registers met bevolkingscijfers die de hele periode tussen 1841 en 1976 overspant. Tot 2001 zat de schat verborgen in de kelder van het Nationaal Instituut voor de Statistiek aan de Leuvenseweg in Brussel. In dat jaar werden de registers vanuit het N.I.S. overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief in Brussel. De overdracht naar het Rijksarchief was een eerste, belangrijke stap in de opgraving van de schat. Het afgelopen decennium ontdekten onderzoekers de Mouvement, zoals Isabelle Devos (UGent), Anne Winter (VUB) en Thierry Eggerickx (UCL). Dat is goed, maar onvoldoende voor een bron van dit formaat: een unieke reeks data over de bevolking, die andere Europese landen ons benijden.
Het feit dat het om papieren registers gaat, stuk voor stuk unieke exemplaren, maakt dat dit een uiterst kwetsbare bron is. De 717 registers, 14.000 tabellen of 376.560 pagina’s, zijn daarom integraal gedigitaliseerd. Sinds 1 mei 2016 kan iedereen ze consulteren op de website van het Belgische Rijksarchief. Op die manier is deze Belgische schat definitief uit de vergetelheid gehaald en is ze toegankelijk voor alle geïnteresseerde onderzoekers in binnen- en buitenland.
