Dicht tegen de Nederlandse grens en geprangd tussen de stedelijke centra Aardenburg, Brugge en Sluis ligt het rustige polderdorpje Middelburg, deelgemeente van Maldegem. Het stratenpatroon en enkele resten van verdedigingswerken herinneren echter aan een bewogen verleden. Van een vijftiende-eeuwse nieuw-gestichte stad met imposant kasteel evolueerde Middelburg-in-Vlaanderen tot een strategisch militair bolwerk in de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648), om vervolgens in de achttiende eeuw langzaamaan in de vergetelheid te glijden.
Tussen 2001 en 2004 brachten archeologische opgravingen het kasteel van Middelburg opnieuw aan het licht, naar aanleiding van de bouw van een nieuwe woonwijk op de site. De noodopgravingen werden uitgevoerd door de gemeente Maldegem, de Vlaamse gemeenschap, het huidige Agentschap Onroerend Erfgoed, de provincie Oost-Vlaanderen en de Universiteit Gent. Door de uitzonderlijke historische waarde van deze voormalige stad en de optimale bewaring van het archeologische bodemarchief, werd Middelburg-in-Vlaanderen het eerste archeologische monument dat als dusdanig werd beschermd in Vlaanderen.
De opgravingen legden de funderingen van het kasteel bloot, bestaande uit een opperhof met residentie van de kasteelheer en een bijhorend neerhof. De gracht rondom het kasteel werd gebruikt om afval van de kasteelbewoners in te werpen en leverde dan ook een enorme collectie vondsten op, waaronder heel wat materiaal in keramiek. De ongeveer 40.000 aardewerken scherven dateren tussen de vijftiende en de achttiende eeuw, met een overgrote meerderheid uit de zestiende en zeventiende eeuw. Elk apart zijn deze scherven dan wel klein en nietszeggend, samen en in hun context weerspiegelen deze echter de volledige geschiedenis van het kasteel. Door de koppeling aan het beschikbare historische bronnenmateriaal opent zich een nieuw verhaal waarin aardewerk door de eeuwen heen steeds een belangrijke rol heeft gespeeld in de levens van de kasteelbewoners.
Het gebruik van aardewerk bij het koken, bereiden, drinken, serveren, en andere culinaire aangelegenheden zit ingebakken in onze alledaagse routines, die we vaak onbewust overnamen of aanleerden van de mensen rondom ons, zoals onze familie en kennissen, en zij op hun beurt van hun omgeving. Het maakt dat de studie van deze ogenschijnlijk dagdagelijkse objecten kan aantonen uit welke culturele tradities we stammen en wat de eventuele aspiraties van de vroegere gebruikers waren. Om dit te illustreren komt in wat volgt een selectie van enkele opmerkelijke stukken aan bod, die een langetermijnperspectief bieden op het kasteel, de gebruiken van zijn bewoners en de handels- en sociale netwerken waartoe zij toegang hadden. Een kort historisch luik biedt hiervoor eerst het nodige kader.
