Categorie archieven: Magazine

Een nieuwe inventaris voor immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen

Geplaatst op door

door Frea Vancraeynest
stafmedewerker Histories

Sinds 2006 onderschrijft de Vlaamse Overheid de Unesco-conventie voor immaterieel cultureel erfgoed die werd gelanceerd in 2003. Dit resulteerde in een beleidslijn waar het Vlaamse immaterieel cultureel erfgoed (ICE), en dat is heel divers en alomtegenwoordig, op de voorgrond werd geplaatst en een volwaardige plaats kreeg in het cultureel erfgoedbeleid. In 2008 werd hier ook een volwaardig beleidsinstrument aan toegevoegd, de Inventaris Vlaanderen voor immaterieel cultureel erfgoed. Deze inventaris maakt het erfgoed zichtbaar, voor andere ICE-gemeenschappen en het grote publiek, en zet in op een kwalitatieve zorg voor dit erfgoed, zodat een duurzame toekomst mogelijk wordt. De Vlaamse minister van Cultuur kan twee keer per jaar immaterieel erfgoed toevoegen aan de Inventaris. De minister kan hiervoor rekenen op het advies van een expertencommissie die het aanvraagdossier onder de loep neemt.

Na tien jaar was het tijd voor een evaluatie. Alle betrokken partijen startten met de opbouw van een nieuwe ICE inventaris en -platform die nog beter het immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen in kaart zullen brengen. In dit artikel vind je een overzicht van de beweegredenen achter de nieuwe inventaris en leggen we praktisch uit wat er precies veranderd is en hoe de procedure nu is opgebouwd.

Word smid! Technische handboeken als bron voor historisch onderzoek naar het smeedambacht (1800-2000)*

Geplaatst op door

door Joeri Januarius
coördinator ETWIE

'Het leven van de ambachtsman bestaat uit de bekende mijlpalen: wie is de leerling? Alleman. Wie
is gezel? Die al iets kan. Wie is meester? Die wat verzon. Maar hoe deze mijlpalen bereiken, daar
komt het op aan. Ze heten arbeid, vlijt, volharding. Soms bereikt men via hen het eindpunt: sukses!'

Onderzoekers die zich willen verdiepen in de studie naar ambachten en techniekgeschiedenis kunnen beroep doen op een resem geschreven bronnen: hinderlijke inrichtingen, patentbelasting, grondbelasting, het notariaatsarchief, adresboeken… Interessante aanvulling op deze reeks is het vaak vergeten technische handboek dat in het kader van formeel en informeel onderwijs is uitgegeven en heel wat insteken biedt om aan techniekgeschiedenis te doen. De mogelijkheden van die leerboeken voor de hedendaagse techniekgeschiedenis (1800-2000) worden in deze methodologische bijdrage onder de loep genomen. De focus ligt op het ambacht van de (kunst)smid, een van de best gedocumenteerde traditionele ambachten.

De Mouvement de la Population et de l’Etat Civil (1841-1976)

Geplaatst op door

Een schatkamer voor historische demografie in België

door Marij Preneel
archivaris Algemeen Rijksarchief

De Mouvement de la Population et de l’État Civil (kortweg: Mouvement) vormt, samen met de veel bekendere volkstellingen, de tweede pijler van de negentiende-eeuwse bevolkingsstatistiek. De Mouvement en de volkstellingen zijn ongeveer even oud. Terwijl de volkstellingen een statische dwarsdoorsnede geven van de bevolking in één bepaald jaar, geeft de Mouvement een dynamisch beeld van de verschuivingen, jaar na jaar, in de samenstelling van de bevolking. Daarbij gaat het niet alleen om aantallen geboorten en overlijdens, maar ook over doodsoorzaken, tweelingen, echtscheidingen, migratie en nog veel meer. Net als de volkstellingen, bevat de Mouvement cijfers tot op het niveau van de gemeente. En dat maakt de bron heel bijzonder.

Kadasterarchieven in het Rijksarchief te Hasselt

Geplaatst op door

door Rombout Nijssen
Rijksarchivaris Hasselt

Een tiental jaren geleden schakelde de Directie Limburg van de administratie van het kadaster radicaal over op digitaal werken. In dezelfde periode gingen de vroegere controlekantoren van het kadaster op in de nieuwe antennes van de Federale Overheidsdienst Financiën. Dit vormde de aanleiding voor het overbrengen van het papieren archief van de controle-kantoren van het kadaster in Limburg naar het Rijksarchief te Hasselt. In dezelfde periode werd ook een deel van het archief van de provinciale directie naar het Rijksarchief overgebracht. Ondertussen hebben in Limburg veel heemkundigen en genealogen de mogelijkheden ontdekt, die dit archief biedt. In deze bijdrage bespreken we enkele stukken uit de kadasterarchieven die onderzoekers en amateurgeschiedkundigen een inzicht geven van het grondbezit in hun gemeente in het midden van de negentiende eeuw. We beperken ons tot een aantal voorbeelden uit de provincie Limburg, maar de laatste jaren verwierven alle rijksarchieven in Vlaanderen belangrijke aanwinsten uit het archief van de administratie van het kadaster.

Zoeken in het Rijksarchief in België

Geplaatst op door

door Annelies Coenen
archivaris in het Algemeen Rijksarchief, dienst DIGI-P@T – Digitale Preservatie en Toegang

Beginnende onderzoekers staan vaak voor een groot dilemma: ‘330 kilometer archief, en wat nu?’ Om op deze vraag te antwoorden, heeft het Rijksarchief een aantal jaar geleden geïnvesteerd in de ontwikkeling van een zoekrobot. Voor het gebruik van deze zoekrobot is geen registratie vereist. Indien je echter de gedigitaliseerde documenten wenst te raadplegen, is een account verplicht! Je kan deze gratis via de website aanmaken.

Na het invullen van het registratieformulier, ontvang je een bevestigingsmail. Vergeet hierbij ook niet je ongewenste e-mails te controleren. Indien je na vijf minuten nog steeds niets ontvangen hebt, kan je eenvoudig via de zoekwebsite contact met ons opnemen (‘Een vraag of een probleem melden’ in de rechterbovenhoek van de website). Langs deze weg kan je ons ook vragen stellen of opmerkingen doorgeven.

Lees hier het volledig artikel (pdf).

De reconstructie van een crimineel verleden

Geplaatst op door
Hoe ga ik op zoek in de archieven van het gerecht en het gevangeniswezen?

door Paul Drossens, diensthoofd Rijksarchief Gent

Het Rijksarchief bewaart de historische archieven van de rechterlijke macht en het gevangeniswezen. In deze bijdrage willen we de inhoudelijke rijkdom van deze bestanden onder de aandacht brengen en wijzen op een aantal onderzoekspistes. De archieven bieden onder meer de mogelijkheid om de criminaliteit in een gemeente in de negentiende en twintigste eeuw in kaart te brengen, alsook het gerechtelijke en penitentiaire verleden van een ‘criminele’ voorouder te achterhalen.

Vooraleer de zoektocht aan te vatten, zijn noties over gerechtelijke organisatie, strafrechtspleging en strafuitvoering geen overbodige luxe. Centraal staat de vraag welke instelling op een bepaald moment bevoegd is. Dit artikel behandelt eerst de gerechtelijke instanties en vervolgens de strafinrichtingen. Na het institutionele luik komen telkens de voornaamste archiefbronnen aan bod. Ter conclusie volgt een case van een moordzaak waarin de verschillende stappen van de gerechtelijke procedure en de strafuitvoering worden doorlopen, met vermelding van de bronnen die hieruit voortvloeien.

Lees hier het volledige artikel (pdf).

Minimale registratie van je collectie

Geplaatst op door

door Bert Lemmens, stafmedewerker PACKED

Wanneer je voorwerpen verzamelt met een cultureel-erfgoedwaarde is het altijd verstandig om nauwgezet te registreren welke voorwerpen je verwerft en hoe je ze verworven hebt. Zo kun je later aantonen of een voorwerp ooit al dan niet in jouw bezit is geweest én of je het op rechtmatige wijze verworven of afgestoten hebt. In de professionele museumwereld is die goede praktijk formeel vastgelegd in de ethische code van de International Council of Museums (ICOM) en in richtlijnen van het International Committee for Documentation (CIDOC). Musea beschouwen deze goede praktijk als de absolute minimumnorm voor collectieregistratie. Dit artikel legt uit hoe je die goede praktijk ook in je heemkundige kring of in je eigen privécollectie kan toepassen. Zo kun je, wanneer nodig, verantwoording afleggen voor de objecten in je bezit.

Lees hier het volledige artikel (pdf).

Waarderen in Vlaanderen

Geplaatst op door

Studiedag Gewikt en Gewogen

door Frea Vancraeynest, stafmedewerker Histories

‘Waarderen’ is een breed begrip dat heel divers geïnterpreteerd kan worden. Veel mensen verstaan onder waarderen het toekennen van een financiële waarde, waardoor iets dat een hogere kostprijs/verkoopprijs/… heeft, meteen ook als waardevoller wordt beschouwd. In deze context, waarbij het gaat om het waarderen van erfgoed, is dat iets anders. Waarderen van erfgoed is het proces waarbij verschillende erfgoedwaarden bekeken, onderzocht en ingevuld worden. Dat wordt meestal in groep gedaan, samen met verschillende betrokkenen (zowel intern als extern). Een waarderingsoefening van cultureel erfgoed kan een middel zijn om op een duurzame manier aan cultureel-erfgoedwerking te gaan doen. We waarderen dus nooit zomaar, het wordt steeds gekaderd binnen een cultureel-erfgoedcontext.

Als het hele waarderingsverhaal nog niet helemaal helder is, geen paniek. De handleiding die Histories aan het ontwikkelen is zal verheldering brengen. Heb je toch al concrete waarderingsvragen of wil je gewoon meer weten, neem dan zeker contact met ons op.

Lees hier het volledige artikel (pdf).

MEDEA: Unieke samenwerking voor metaaldetectievondsten

Geplaatst op door

door Katelijne Nolet, projectcoördinator MEDEA
en Pieterjan Deckers, Vrije Universiteit Brussel

Sinds de wetgeving in Vlaanderen voor metaaldetectie veranderde in 2016, is gebleken dat metaaldetectie een belangrijke bron van informatie is. In dit artikel wordt in vogelvlucht bekeken welke de obstakels en opportuniteiten voor MEDEA waren in de afgelopen vijf jaar en wordt er ook gekeken naar de toekomstplannen. Wat het MEDEA-platform wilde in 2014 en nu is nog steeds hetzelfde: detectievondsten in Vlaanderen publiek maken voor onderzoekers en het brede publiek, zonder de detectiehobby in het gedrang te brengen. MEDEA begon in 2014 als een driejarig project van de vakgroep Kunstwetenschappen en Archeologie (SKAR) en de onderzoeksgroep Sociale Media en Informatietechnologie (SMIT) aan de Vrije Universiteit Brussel en PACKED vzw. Sinds begin dit jaar is het beheer van het project, inclusief het online platform www.vondsten.be, overgenomen door Histories. Histories vzw is een aanspreekpunt voor iedereen die bezig is met genealogie, lokaal erfgoed/heemkunde en cultuur van alledag. Hierin past MEDEA dus perfect. Histories hoopt dat metaaldetectie dezelfde erkenning kan krijgen als hobby’s zoals heemkunde, genealogie of cultuur van alledag, op voorwaarde dat ze op verantwoordelijke wijze uitgeoefend wordt. Sensibilisering over de deontologische regels voor een verantwoorde omgang met ons gemeenschappelijk bodemerfgoed hoort hier uiteraard ook bij.

Lees hier het volledige artikel (pdf).

Educatief erfgoedaanbod bekend maken bij leerkrachten via KlasCement

Geplaatst op door

door Rob Bartholomees, stafmedewerker Histories

Erfgoed en onderwijs hebben elkaar veel te bieden en dus is het niet meer dan logisch dat ook Histories verder op dit thema zal inzetten. De voorbije jaren werd door Heemkunde Vlaanderen, Familiekunde Vlaanderen en LECA sterk ingezet op het bouwen van bruggen met het onderwijs. Zo organiseerde Heemkunde Vlaanderen bijvoorbeeld cursussen over hoe je lokaal erfgoedaanbod kan ontsluiten in het lager en secundair onderwijs, biedt de website Familiegeschiedenis.be verschillende kant-en-klare educatieve pakketten en werd bij LECA onder meer een educatief pakket over reuzencultuur ontwikkeld.

Een educatief aanbod klaarstomen is één zaak. Maar hoe zorg je ervoor dat het onder de aandacht van de juiste scholen en leerkrachten komt? Rechtstreeks contact opnemen met de scholen en je aanbod toelichten op bijvoorbeeld een personeelsvergadering levert meteen resultaat op. Afhankelijk van het aantal scholen en leerkrachten die je wil bereiken, kan dit een tijdrovende bezigheid zijn die je regelmatig zal moeten herhalen. In dit artikel maken we kennis met KlasCement, een online platform waar leerkrachten en organisaties leermiddelen delen, en lichten we toe hoe je dit als organisatie kan gebruiken om leerkrachten te bereiken.

Lees hier het volledige artikel (pdf).