Jaarlijks worden er in Vlaanderen honderden historische artikels geschreven in heemkundige en geschiedkundige tijdschriften. Niet al dit historisch werk is kwalitatief even sterk. Vaak heeft dit niets met het onderzoek of het onderwerp te maken, maar wel met de manier waarop het onderzoek is neergeschreven. Daarom geven we hier enkele tips die je kan gebruiken om een verantwoord historisch artikel te schrijven.
Bereid je voor: lees bestaande literatuur
Elk artikel begint met een literatuurstudie. Zo leer je de algemene achtergrond en de context van je onderwerp kennen. Ook kom je zo te weten welke studies al eerder gebeurden. Het zou natuurlijk zonde zijn om dubbel werk te leveren! Ook handig is het om een gelijkaardige studie van naburige gemeentes eens door te nemen. Uit deze voorbeelden zul je veel leren.
Stel een probleemstelling en onderzoeksvragen op
Een probleemstelling is de essentie van je onderzoek. Hierin verwoord je wat je wilt onderzoeken en waarom. Het is dé centrale vraag van je onderzoek, de kapstok waar al de rest aan vast hangt. Na je literatuurstudie en voordat je begint te schrijven, stel je deze probleemstelling op. Zo geef je het onderzoek een bepaalde richting. Maar let op: een probleemstelling staat niet in steen gebeiteld. Tijdens de loop van je onderzoek zal je merken dat bepaalde zaken anders uitdraaien dan vooraf gedacht. Pas dan je probleemstelling aan.
Een probleemstelling is zeer algemeen. Werk deze algemene probleemstelling daarom uit in onderzoeksvragen of deelvragen. Deze onderzoeksvragen zullen concreter en handiger zijn om mee te werken, dan de algemene en abstracte probleemstelling. Zo kan je bijvoorbeeld per hoofdstuk een onderzoeksvraag behandelen en beantwoorden.
Breng structuur aan: inleiding – midden – slot
Een duidelijke structuur maakt het de lezer makkelijk het onderzoek te begrijpen en de achterliggende redenering te volgen.
Begin steeds met een inleiding. In deze inleiding vertel je wat de huidige stand van zake van het onderzoek is, wat de bedoeling is van je eigen onderzoek en hoe je te werk bent gegaan. De probleemstelling en onderzoeksvragen die je eerder hebt gedefinieerd formuleer je eveneens in de inleiding.
Na de inleiding komt het midden. Dit is het eigenlijke onderzoek, het corpus, van je onderzoek. Hier zet je je onderzoek uiteen en beantwoord je stap voor stap de probleemstelling en de onderzoeksvragen.
Als laatste komt je besluit. Je vat in het besluit je onderzoek samen en probeert een antwoord te formuleren op de probleemstelling en onderzoeksvragen. Nieuwe elementen horen hier niet meer thuis. Eventueel kan je in het slot enkele toekomstige onderzoekspistes suggereren. Zo spoor je andere onderzoekers aan het onderzoek verder te zetten.
Verwijs steeds naar je bronnen
Een historisch verantwoord artikel moet aan enkele vormelijke eisen voldoen. Een absolute must is het verwijzen naar je bronnen via een notenapparaat. Via voetnoten en een bibliografie weet iedereen waar je je informatie vandaan haalt. Als je dit niet doet, kan je de indruk wekken de informatie te hebben verzonnen of ga je onrechtmatig met de verdiensten van een ander om. Kort gezegd: je pleegt dan plagiaat. Plagiaat kan je bewust en onbewust plegen! Bronverwijzingen zijn dus onontbeerlijk in een correcte historische tekst.
Nog meer tips
- Sta stil bij je lezerspubliek. Wie gaat je artikel lezen? Zijn dit mensen die al een bepaalde voorkennis hebben? Dan kan je bepaalde achtergrondinformatie weglaten. Zijn het echter nog leken? Dan moet je misschien wat meer uitleg geven bij bepaalde termen of het gebruikte jargon.
- Bedenk een goede titel. Een goede titel vertelt in een oogopslag waar je onderzoek over gaat. In de titel moeten dus zowel het onderwerp/thema, de regio en de datering opgenomen worden. Dit neemt natuurlijk niet weg dat je niet origineel uit de hoek mag komen! Je definitieve titel leg je best pas op het einde vast.
- Leer je bronnen kennen. Bronnen vormen de basis van elk onderzoek. Het is vanuit deze bronnen dat je de vragen van je onderzoek oplost. Sta dus eens langer stil bij je bron en beoordeel ze kritisch. In ons tijdschrift ‘Bladwijzer’ hebben we enkele bronnen uitgebreid besproken. Wanneer je met deze bronnen werkt, zijn het dus handige werkmiddelen:
- Staten van goed: Over wezen en wafelijzers’ Mogelijkheden en beperkingen van staten van goed in het historische onderzoek (BW 2011, 02)
- Stadsplannen Jacob van Deventer: De stadsplannen van Jacob van Deventer. Een schitterende bron voor de stads- en dorsgeschiedenis (BW 2012, 04)
- Straf- en zuiveringsdossiers: Straf- en zuiveringdossier na WOII als bron voor lokale geschiedschrijving (BW 2012, 05)
- Processen-verbaal van afpalingen: Minder gerieflijke huizen van hout en leem getimmerd: schrijven over wonen en werken in de Limburgse gemeenten in 1842 en 1843 (BW 2013, 06)
Meer lezen? Lees dan ook het artikel Hoe schrijf ik een historisch verantwoord artikel? Tips voor een betere valorisatie van heemkundig onderzoek. (BW 2011, 03)