Abraham – Catalogus van Belgische Kranten

Abraham - Catalogus van Belgische Kranten

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Kranten zijn een belangrijke bron voor al wie geïnteresseerd is in de actualiteit van het verleden. Ze geven een blik op de dagdagelijkse gang van zaken. Abraham vormt het cruciale startpunt voor je zoektocht naar deze bronnen. De nadruk ligt op kranten uit de periode 1830-1950. Die zijn, door hun slechte papierkwaliteit, het meest kwetsbaar.

De databank is te vinden op www.krantencatalogus.be. Je vindt er informatie over meer dan 7300 krantentitels die worden bewaard in meer dan 100 erfgoedinstellingen in Vlaanderen en Brussel.

Archief

Archieven over de bestraffing van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog

De zoektocht naar het oorlogsverleden. Archieven over de bestraffing van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bladwijzer 21: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2017 • 21

‘Geachte heer, Ik schrijf u deze mail met een verzoek om informatie. Ik ben zelf geboren te Duffel, België, maar woon nu in Nederland. Mijn oom, de broer van wijlen mijn moeder, is tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de SS geweest. Ik weet niet bij welke afdeling. Volgens mijn moeder is hij na de oorlog geïnterneerd geweest in Merksplas [...]. Ik ben sinds jaren bezig de oorlogsgeschiedenis van mijn familie langs beide kanten op te zoeken. Ik zou u vriendelijk willen vragen of in uw archief een dossier is van mijn oom en of er een mogelijkheid bestaat dit dossier (eventueel beperkt) te mogen inkijken?’

Dit uittreksel uit een mail gericht aan het Rijksarchief illustreert dat (klein)kinderen of familieleden ook vandaag nog op zoek gaan naar de juiste toedracht van het oorlogsverleden. Onder meer nabestaanden van personen die na de Tweede Wereldoorlog in aanraking komen met de bestraffing van collaboratie zijn op zoek naar informatie. Die zoektocht is echter niet altijd even makkelijk. Hoe de bestraffing van de collaboratie in België verliep en welke archiefwegen bewandeld kunnen worden in de zoektocht naar informatie, wordt in deze bijdrage bondig uiteengezet.

Archives Portal Europe: jouw archieven in Europa

Archives Portal Europe: jouw archieven in Europa

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Archives Portal Europe, ofwel Archieven Portaal Europa of APE, is een website waar je beschrijvingen van archiefbestanden, inventarissen en gerelateerde gedigitaliseerde documenten uit heel Europa kan terugvinden (www.archivesportaleurope.eu). Door één zoekterm in te tikken, zoek je doorheen de inventarissen van zo’n 2.124 Europese bewaarinstellingen. Het platform, dat in een eerste fase enkel toegankelijk was voor de Rijksarchieven in België, staat sinds 2016 ook open voor beschrijvingen van kleinere verenigingen via Archiefbank Vlaanderen.

Datasets registreren via CoDE-x

Postkaart CoDE-x

CoDE-x is de naam van een pilootproject rond het vindbaar en doorzoekbaar maken van kwetsbare onderzoeksdata van erfgoedvrijwilligers doorheen Vlaanderen. In het kort: een website voor het doorzoeken en registreren van jullie datasets (digitale lijsten, tabellen, ...).

De infographic stuurt aan om meer te weten over CoDE-x. Het geeft in een notendop mee wat CoDE-x is en hoe je het zelf kan gebruiken ten voordele van jullie onderzoeksdata.

De Eerste Wereldoorlog in jouw gemeente?

De Eerste Wereldoorlog in jouw gemeente? Je staat er niet alleen voor!

Bladwijzer 8: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2013 • 08

Deze bijdrage is de neerslag van de cursusreeks ‘14-18 van dichtbij’ die plaatsvond in het voorjaar van 2013. In deze reeks konden lokale erfgoedwerkers inspiratie opdoen voor een lokaal W.O.I-project en kregen ze informatie over nieuwe inzichten en tendensen in het historisch onderzoek naar de Eerste Wereldoorlog. Deze vorming was een samenwerking tussen Heemkunde Vlaanderen, FARO, het Instituut voor Publieksgeschiedenis, het Vlaams Vredesinstituut en werd ook ondersteund door de provincies.

Een onbedoeld gevolg van al deze initiatieven is dat vele lokale erfgoedwerkers het bos door de bomen niet meer kunnen zien. In deze bijdrage geef ik een aantal tips en aandachtspunten voor een lokaal project over de Eerste Wereldoorlog. Daarbij bespreek ik de belangrijkste projecten en initiatieven waar erfgoedverenigingen terecht kunnen voor steun of begeleiding. De concrete literatuurverwijzingen en weblinks staan telkens in een kadertje beschreven.

De mogelijkheden van vredegerechtdossiers als historische bron

The People’s Court. De mogelijkheden van vredegerechtdossiers als historische bron

Bladwijzer 5: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2012 • 05

In het kader van het toenmalig opgestarte project ‘Soldatenlaarzen en kauwgom. Globaliseringserfgoed van de Limburgse Kempen’1, dat focust op de impact van de Tweede Wereldoorlog op het dagelijkse leven, mocht projectcoördinator Evelien D’Haese in de bronnen van het Rijksarchief Hasselt grasduinen. Op aanraden van hoofdarchivaris Rombout Nijssen startte het onderzoek met de vredegerechten van Noord-Limburg uit de periode 1940-1945.

Dit artikel gaat dieper in op de kenmerken van de vredegerechtdossiers en de mogelijkheden die zij bieden. De bedoeling is om een houvast te bieden bij het verkennen van deze bronnen.

 

 

De ODIS-databank als instrument voor lokaal historisch onderzoek

De ODIS-databank als instrument voor lokaal historisch onderzoek

Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017 • 19

ODIS (www.odis.be) is in Vlaanderen de grootste historische databank op het internet. Ze bevat een schat aan unieke informatie over de geschiedenis van het middenveld. Dit betekent dat de focus ligt op de vele organisaties, instellingen en structuren die een bemiddelende rol spelen tussen individuen en overheid. Het gaat dan om politieke partijen, socioculturele verenigingen, jeugdbewegingen, werknemers- en werkgeversorganisaties, kerkelijke instellingen, vrije scholen, enzovoort. Maar ook de hierin actieve personen en families en de ermee verbonden gebouwen, gebeurtenissen, archieven en periodieke publicaties komen ruimschoots aan bod. In deze bijdrage laten we je van meer nabij kennismaken met ODIS en gaan we in op de mogelijkheden die de databank biedt als instrument voor lokaal historisch onderzoek.

De vele onderzoeksmogelijkheden van het ‘primitief’ kadaster

Het kadaster laat in zijn kaarten kijken: de vele onderzoeksmogelijkheden van het ‘primitief’ kadaster

Bladwijzer 21: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2017 • 21

Het Rijksarchief heeft in mei 2017 een onlinecollectie kadastrale kaarten en -documenten gelanceerd, die in totaal zo’n 85.000 scans omvat. In dit artikel verneem je meer over het ontstaan van het kadaster, de inhoud van de collectie en de vele onderzoeksmogelijkheden die deze collectie in combinatie met andere bronnen biedt.

De zoektocht naar archieven en collecties van beeldende kunstenaars

Erfgoedzorg in de kunstensector. De zoektocht naar archieven en collecties van beeldende kunstenaars

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

Stel: je heemkring ontvangt het archief of de collectie van een kunstenaar. Of een van de leden heeft (delen van) een kunstenaarsarchief op zolder liggen en weet niet wat hiermee gedaan. Hoe ga je hiermee om? Wat is ‘kunsterfgoed’? Wie maakt deze archieven en collecties in de eerste plaats aan en wie bewaart ze nu en later? Hoe ga je om met de verschillende materialen? Hoe verzeker je de bewaring op lange termijn? Archieven en collecties van beeldend kunstenaars, verzamelaars en kunstenorganisaties vormen een belangrijk onderdeel van ons collectief geheugen. Commerciële belangen, de lokale verspreiding en de particuliere aard zorgen er echter voor dat dit erfgoed bedreigd is. In dit artikel belichten we hoe je kunsterfgoed in kaart kan brengen via Archiefbank Vlaanderen en de toekomstige bewaring ervan kan verzekeren via tools zoals TRACKS.

Een bewogen geschiedenis: het archief van het bestuur der gemeentewegen

Een bewogen geschiedenis: het archief van het bestuur der gemeentewegen

Bladwijzer 10: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2014 10

De wegen in onze omgeving lijken op het eerste zicht misschien niet uit te nodigen om er een onderzoek aan te wijden, maar schijn bedriegt. Via het verhaal van de wegen krijgt men een idee over hoe woonkernen groeien, kan men zien hoe men omgaat met open ruimte, hoe handelstransport mogelijk wordt gemaakt enzovoort. In het Rijksarchief bevindt zich het archief van het voormalig Bestuur der Gemeentewegen. In dit artikel willen we nagaan hoe we de informatie kunnen gebruiken voor lokaal onderzoek.

Geboorte, huwelijk en dood: parochieregisters als bron voor je historisch artikel

Geboorte, huwelijk en dood: parochieregisters als bron voor je historisch artikel

Zonder overdrijven kan men stellen dat de parochieregisters tot de meest geconsulteerde bronnen behoren voor zowel genealogisch als lokaal historisch onderzoek. De parochieregisters, waarin de doop-, huwelijks- en begrafenisakten zijn opgenomen, zijn ruim bekend bij onderzoekers. Het zijn de bronnen bij uitstek om de geschiedenis van individuen, families en gemeenschappen in kaart te brengen. De individuele akten vertellen het verhaal van een individu, een seriële benadering en analyse van de akten werpt een licht op het verleden van een gemeenschap.

Hoewel deze bron ruim bekend is, worden de mogelijkheden van deze bron niet altijd ten volle benut door lokale onderzoekers. Tal van lokale historische studies maken handig gebruik van parochieregisters om de evolutie van de bevolking te bestuderen of om te achterhalen welke periodes werden gekenmerkt door uitzonderlijke mortaliteit. Op basis van de informatie besloten in de parochieregisters kan je echter nog veel meer te weten komen over het sociale, culturele, economische en zelfs politieke leven in het verleden. Deze bijdrage richt zich zowel tot genealogen als heemkundigen en reikt een aantal concrete onderzoeksmogelijkheden aan die tot op heden nauwelijks in lokaal historisch onderzoek aan bod kwamen.

Eerder verschenen in "Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014" 

Gedrukte aandelen als informatiebron voor lokaal historisch onderzoek

Gedrukte aandelen als informatiebron voor lokaal historisch onderzoek

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

In de zoektocht naar meer informatie over wat er zich in onze eigen omgeving afspeelde, is het interessant om ook eens minder gekende wegen in te slaan. In dit artikel willen we graag wijzen op hoe een gedrukt aandeel ten volle benut kan worden als bron voor lokaal historisch onderzoek.

Genealoog Walter Sluydts verzamelde alle levende ‘Van Beethoven’ in Bonn

De wereldwijd beroemde componist Ludwig van Beethoven is momenteel via zijn ontrafeld genoom volop in de aandacht. Reeds lang was de Vlaamse afkomst van Beethoven op papier bewezen. Om iedere levende naamgenoot in 2019 uit te nodigen in Ludwigs geboorteplaats Bonn werd destijds een beroep gedaan op de Lierse genealoog Walter Sluydts. Naar aanleiding van de nieuwe genetische en genealogische resultaten spraken we vol passie over zijn fascinatie voor Beethoven.

Dag Walter! Heel fijn om met je te kunnen praten. Hoe ben je bij het genealogisch onderzoek naar de familie van Beethoven terechtgekomen?

Toen ik 12 jaar oud was, hoorde ik per toeval de vijfde symfonie van Beethoven op de radio. Ik was helemaal niet vertrouwd met klassieke muziek, maar die beroemde openingsnoten lieten mij niet meer los en ik liep onmiddellijk naar de platenwinkel. In die tijd was er nog lang geen sprake van streamingdiensten… De liefde voor de muziek van Beethoven is sindsdien nooit meer gestopt en met de jaren alleen maar groter geworden. Natuurlijk kwam ook snel de interesse voor de componist zelf. Met Beethoven kom je in een andere wereld terecht, want weinige componisten hebben zo’n boeiend leven gehad. Ik denk dan alleen al aan zijn doofheid, het Heiligenstadttestament en zijn nog steeds onbekende ‘onsterfelijke geliefde’. Er zijn genoeg mysteries om een leven lang gefascineerd te blijven door de mens Beethoven.

Meer dan twintig jaar geleden ben ik begonnen met genealogie. Je begint natuurlijk met je eigen familie, maar al gauw begin je ook breder te zoeken. Zo kwam ik automatisch bij Beethoven terecht. Ik had ook wel wat geluk. De familie van mijn vrouw bleek verwant te zijn aan Jan Caeyers: musicoloog, dirigent en in Vlaanderen en ver daarbuiten een autoriteit op vlak van Beethoven.

We maken een sprong naar 2018, toen ik onverwacht telefoon kreeg van Jan. Hij vertelde me dat hij contact had met Bürger für Beethoven, een bloeiende vereniging uit Bonn. Zij ijveren er al jaren voor om de naam Beethoven levendig te houden in diens geboortestad en stelden de volgende vraag aan Jan: “2020 wordt het Beethovenjaar, met de viering van het 250ste jaar sinds zijn geboorte en ter gelegenheid daarvan willen de levende Van Beethovens uitnodigen voor een bezoek aan Bonn.”

Jan wist dat ik met genealogie bezig was en vroeg of ik het zag zitten om met Bürger für Beethoven samen te werken. Dat is natuurlijk zoals een wortel voor een ezel houden: ik ben de ezel en Beethoven is de wortel. Het was wel zeer kort dag. Het bezoek was gepland in mei 2019 en we waren al eind oktober 2018 toen ik de vraag voorgeschoteld kreeg. Maar ik wou de uitdaging wel aangaan.

Hoe heb je dat onderzoek concreet aangepakt?

Ik ben begonnen bij een Lierse dame met de familienaam ‘van Beethoven’ die ik toevallig kende omdat ik ook in Lier woon. Ik heb haar bezocht en het idee van het bezoek aan Bonn uitgelegd. Ze was onmiddellijk enthousiast. Ze haalde er haar neef bij en die wist me te vertellen dat wijlen Florimont van Beethoven ooit een stamboomboek had opgemaakt. Hij had zich toen vooral gericht op zijn levende naamgenoten en wou bewijzen dat ze allemaal familie waren van de beroemde Ludwig. In het boek stond heel wat nuttige informatie, maar het onderzoek liep maar tot halverwege de jaren ’70.

Daarnaast zijn er twee standaardwerken met de stamboom van Beethoven. Het eerste is van Malcorps, uitgegeven in 1959, genaamd “1000 van Beethovens”. Het tweede, uit 1964, is gemaakt door Schmidt-Görg van het Beethoven-Haus en draagt de titel “Beethoven. Die Geschichte seiner Familie”. Ze overlappen quasi volledig en in het beste geval lopen de stambomen tot ongeveer 1900. In functie van het bezoek aan Bonn wou ik de aansluiting maken met waar de stamlijnen in de boeken stoppen en de huidige Van Beethovens.

Ik begon dan te googelen en genealogische websites te bezoeken. Ik bezocht Facebook en LinkedIn en heb telefoonboeken doorgespit. Ik ben ook gaan zoeken op websites waar je niet meteen zou aan denken: bijvoorbeeld de kruispuntbank van ondernemingen en het Staatsblad. Overal vond ik Van Beethovens. Ik vond zelfs vijf Van Beethovens die landloper geweest zijn.

Vanwege de strakke deadline was ik continu bezig met mails, chats, brieven, telefoontjes en bezoeken aan mensen met de naam Van Beethoven. Uiteindelijk vond ik 145 levende Van Beethovens die allen dezelfde stamvader hebben: Aert Van Beethoven (1535-1609) in Kampenhout. Er bleven aanvankelijk nog wel enkele onduidelijke verwantschappen op te lossen en bepaalde zaken heb ik bovendien zeer discreet moeten behandelen. Sommigen dragen de naam, maar willen er verder niets mee te maken hebben. En dat respecteer ik dan ook.

Hoe wist je nu dat je alle levende Van Beethovens had gevonden?

Ik heb familienaam.be geraadpleegd, maar daar zijn de recentste gegevens van 2008. Daarnaast geeft de website Statbel (statistiek België) een top 10.000 van meest voorkomende familienamen, maar de Van Beethovens zijn met zo weinig dat ze daar niet in voorkomen. Ik mailde naar Statbel met de vraag of ze mij konden vertellen hoeveel Belgische Van Beethovens er momenteel nog zijn. Ik mis dan wel de geografische spreiding zoals bij familienaam.be, maar het is toch een trucje om te weten te komen of je iedereen gevonden hebt, of niet. Als genealoog ben je opgelucht als het dan uiteindelijk lukt.

Opmerkelijk is dat alle Van Beethovens, op een beperkt aantal na die naar Frankrijk uitgeweken zijn, in België wonen.

Je bent dan met de door jou gevonden Van Beethovens naar Bonn gegaan. Hoe is die dag verlopen?

Het bezoek vond plaats op zaterdag 25 mei 2019. Oorspronkelijk was me enkel gevraagd om gegevens door te geven, maar gaandeweg kwam ook de organisatie langs Belgische kant op mijn schouders terecht. Van de 145 Van Beethovens gingen er uiteindelijk 48 mee naar Bonn. Uiteraard mochten de partners ook mee. We vertrokken symbolisch vanuit Mechelen, waar de genealogische grootvader van Beethoven ook vertrok en, via Leuven en Luik, uiteindelijk in Bonn terechtkwam. In Mechelen werd ons door het stadsbestuur een ontbijtje aangeboden en werden de Van Beethovens toegesproken en uitgewuifd door Beethovenbiograaf Jan Caeyers.

In Bonn werden de Van Beethovens als koningen ontvangen en verwelkomd in de kamermuziekzaal van het Beethoven-Haus door de directeur, de voorzitter en het bestuur van Bürger für Beethoven en door de vertegenwoordiger van de Vlaamse regering in Duitsland. Deze ontvangst werd gecombineerd met de uitvoering van een vroege pianosonate van Beethoven. Het programma werd vervolgd met een lunch en een Beethovenwandeling o.l.v. Stephan Eisel, de voorzitter van Bürger für Beethoven, langs de plaatsen in Bonn die voor Ludwig belangrijk waren.

Op de Münsterplatz stonden, rond het grote beeld van de componist, honderden nieuw ontworpen beeldjes van een lachende Beethoven opgesteld. Daar werden natuurlijk tal van foto’s gemaakt met de Van Beethovens tussen de beeldjes. Hans Pakleppa, bestuurslid van Bürger für Beethoven, had elk lid van de groep een rood sjaaltje bezorgd zodat ze meteen herkenbaar waren voor de mensen van de pers. Dat sjaaltje verwees ook naar het bekende portret waarop Beethoven een felrood sjaaltje draagt.

Vervolgens brachten we een bezoek aan de hofkapel waar Ludwig nog orgel heeft gespeeld. Daar kregen we een orgelconcertje aangeboden.

Tot slot werden de Van Beethovens ontvangen op het Altes Rathaus, waar de Oberbürgermeister van Bonn de groep toesprak. Ik had met de Van Beethovens afgesproken dat we, na een wederwoordje en het uitwisselen van geschenken, met zijn allen “Wir sind Bonner!” zouden scanderen. Een beetje zoals de bekende uitspraak van president Kennedy destijds: “Ich bin ein Berliner”. Dat konden ze wel appreciëren in Bonn.

Deze uitstap was voor alle deelnemers een unieke ervaring. Alle lof voor de Bürger für Beethoven die niet alleen deze dag perfect hebben georganiseerd, maar bovendien alle kosten op zich hebben genomen.

Het was achteraf de bedoeling om in 2020, het Beethovenjaar, de vereniging Bürger für Beethoven uit te nodigen in Mechelen voor een tegenbezoek. Spijtig genoeg is dat er niet van gekomen. Alles was geregeld, alle afspraken waren gemaakt, maar helaas, toen kwam corona…

Deze week zijn de resultaten bekendgemaakt van het genoom van Ludwig van Beethoven. Hieruit bleek dat de huidige naamdragers Van Beethovens genetisch met elkaar verwant zijn, maar niet met Ludwig zelf. Zij kregen het nieuws voor het in media kwam al te horen. Hoe reageerden ze?

Maarten (Larmuseau, red.) had mij op de avond van de eerste bekendmaking van de resultaten aan een beperkt aantal Van Beethovens, bewust uitgenodigd als vertrouwenspersoon. Toen Maarten zeer voorzichtig aan hen uitlegde dat er geen biologische band was gevonden, voelde je de teleurstelling. Als genealoog kom je zulke ‘familiezaken’ vaker tegen en is de verrassing minder groot. Alleen gaat het hier natuurlijk over Beethoven. Hij is niet zomaar iemand. Met die achternaam is er onmiddellijk de vraag “en, familie van?” Ik kon een beetje een buffer zijn tussen Maarten als wetenschapper en de familieleden. Ik heb ook tegen hun gezegd: “Voor mij als genealoog maakt dat niet uit. Ik ben en blijf een Beethovenfan, maar ik versta heel goed dat dat voor jullie als naamdragers wel een wereld van verschil is en zelf had ik het resultaat ook graag anders gezien.” Je kunt natuurlijk blijven zeggen dat er genealogisch niets is veranderd. De stamboom blijft en de sociale connectie blijft. Maar de mensen die er waren wanneer we het nieuws vertelden, zijn erg betrokken en tillen er wel aan. Ik heb de ochtend erna nog telefoon gehad van een van de Van Beethovens die zijn gedachten nog eens kwijt wou.

Ga je nog iets doen met het werk dat je verricht hebt hiervoor?

Wat ik met de stamboom ga doen, weet ik nog niet. Toen deze voltooid was zei Jan Caeyers dat ik er iets mee moest doen, maar toen kwam corona ertussen en nu wacht ik een beetje de reactie op de genetische resultaten af: wat gaat het Beethoven-Haus doen? Wat doet Bürger für Beethoven?
Een tijd geleden werd ik gecontacteerd door een Nederlander die ook een zeer uitgebreide stamboom van Beethoven gemaakt heeft en we hebben wat gegevens uitgewisseld, maar ik heb altijd aangegeven dat ik de gegevens van levende van Beethovens niet doorgeef. Ik heb die verzameld voor de praktische organisatie van het bezoek aan Bonn en respecteer hun privacy. Op het internet vind je trouwens ontzettend veel Beethovenstambomen, het lijkt soms wel of elke (Vlaamse) genealoog daar mee bezig is.

Het bezoek aan Bonn in 2019 genereerde heel wat persaandacht, zowel in Vlaanderen als in Duitsland (Gazet van Antwerpen, Radio Klara, Süddeutsche Zeitung, Deutschlandfunk, SAT. 1 NRW, Express, General-Anzeiger Bonn enz.) Op de foto geeft Walter een interview voor WDR.

Heb je nog tips voor andere genealogen die een evenement rond een familienaam willen organiseren?

Uiteraard, maar hier gaat het natuurlijk om een beroemde familienaam. Je krijgt dan zeer zeker sneller medewerking en mensen zijn makkelijker te overtuigen om je hun gegevens toe te vertrouwen. In andere gevallen zijn mensen meestal wantrouwig, zeker door bedrog op internet enz. Hoe zou je zelf zijn? Hoe dan ook zijn er toch ook Van Beethovens die geen interesse hebben getoond. Dus zelfs met zulk een beroemde familienaam krijg je niet iedereen even enthousiast.

Ten opzichte van vroeger hebben we natuurlijk wel het internet als fantastische bron. Zonder internet had ik dit nooit kunnen realiseren. Het werk van Florimont van Beethoven in de jaren ’70 was pionierswerk: naar archieven rijden, brieven sturen… Geen computer met een stamboomprogramma om de gegevens in op te slaan, dus alles bijhouden en uittekenen ‘op papier’. Dat is een heel andere, zeer tijdrovende werkwijze. Het internet heeft, wat genealogie betreft, niet alleen deuren geopend, maar in feite poorten opengegooid.

Is jouw gigantisch werk waardevol geweest, Walter?

Voor mij wel. De verrassende resultaten van het onderzoek veranderen daar niets aan. Het was een onvergetelijke ervaring. Ik heb kunnen meewerken aan een uniek gebeuren in Bonn en heb heel wat boeiende, sympathieke mensen leren kennen.

Omdat ik een grote fan ben van de mens Beethoven en van zijn muziek zeg ik: “Hij slaagt er toch telkens weer in om de aandacht naar zich toe te trekken. Er waren al mysteries en nu komt er nog een mysterie over zijn afkomst bij. Met Beethoven ben je nooit klaar.”

Auteurs: Ludwig Lombaerts & Maarten Larmuseau

 

Het gemeentearchief als rijke bron voor lokale bedrijfsgeschiedenis

Over hinderlijke inrichtingen en patentplichtigen. Het gemeentearchief als rijke bron voor lokale bedrijfsgeschiedenis

Bladwijzer 16: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2016 • 16

Voor heemkundigen en amateurhistorici is het bestuderen van een lokaal bedrijf of een lokale nijverheid bijzonder interessant. Zo’n studie hoeft zich niet te beperken tot het puur economische (welke producten, hoeveel werknemers, enzovoort). Er zijn ook heel wat linken met het sociale en politieke leven in een gemeente. Zaakvoerders waren vaak actief in de lokale politiek. Stakingen en arbeidsonrust in een bedrijf vertellen ons dan weer iets over de sociale toestanden. De aanwezigheid van veel arbeiders werkte de opkomst van het socialisme in de hand. Vaak leidde dat tot conflicten met de meer landelijke bevolking. Arbeiders en bedienden verenigden zich in vakverenigingen, maar ook in vrijetijdsclubs: harmonieën, fanfares of fietsclubs. Bedrijfsgeschiedenis heeft ook een stevige link met onroerend erfgoed. Veel bedrijven lagen tot na de Tweede Wereldoorlog immers pal in het centrum van de gemeente en bepaalden daarmee ook sterk het uitzicht. Rond fabrieken ontstonden wijken en buurten. Oude bedrijfsgebouwen staan soms jarenlang leeg. Grondig historisch onderzoek helpt om oude bedrijfspanden te waarderen: afbreken of een nieuwe bestemming geven. Ten slotte vinden we in veel heemkundige musea werktuigen en machines. Waarvoor dienden ze? Hoe werden ze precies gebruikt?

Vaak wordt uit het oog verloren hoe belangrijk het negentiende- en twintigste-eeuws gemeentearchief wel is voor dat soort onderzoek. In dit artikel geven we naast een algemeen plan van aanpak een overzicht van de heel diverse bronnen uit het gemeentelijk archief die gebruikt kunnen worden bij het schrijven van een boek of artikel over een lokaal bedrijf. We sluiten af met twee aanvullende informatiebronnen: interviews en beeldmateriaal.

Hoe registreren en zoeken in CoDE-x?

Hoe registreren en zoeken in CoDE-x?

CoDE-x maakt kwetsbare onderzoeksdata van erfgoedvrijwilligers doorheen Vlaanderen vindbaar en doorzoekbaar. Histories wil met CoDE-x een oplossing bieden om de onderzoeksgegevens van erfgoedvrijwilligers, die niet in andere databanken terechtkunnen, te ontsluiten.

CoDE-x focust zicht op een eenvoudige en efficiënte manier van registreren met een minimale infrastructuur. Dit moet leiden tot kruisbestuiving tussen verschillende soorten erfgoedonderzoekers. Dankzij verschillende partners, koepels en vrijwilligersorganisaties konden we een laagdrempelige website waarmaken waar je datasets kan registreren en opzoeken.

In deze handleiding kom je te weten hoe je eenvoudig je lijstjes en onderzoeksdata kan registreren en hoe je kan bladeren door de verschillende datasets die reeds geregistreerd zijn in CoDE-x.

  • 0:00 : Korte introductie over wat CoDE-x is en waarvoor het bedoeld is.
  • 1:12 : Hoe geraak je op de landingspagina van CoDE-x?
  • 1:39 : Registreren van je dataset of onderzoeksdata via het invulformulier.
  • 1:59 : Registreren van meerdere datasets in bulk via een voorgemaakt sjabloon.
  • 2:32 : Voorbeeldformulieren gebruiken om jouw beschrijvingen te helpen te vervolledigen en te homogeniseren.
  • 5:42 : Hoe je ingevoerde gegevens updaten?
  • 5:51 : Zoeken doorheen de reeds ingevoerde datasets in CoDE-x via het zoekformulier.

Meer info via https://histories.be/aanbod/databanken/code-x/.

Bij vragen contacteer lisa.tijtgat@histories.be.

Hoe schrijf ik een historisch verantwoord artikel?

Hoe schrijf ik een historisch verantwoord artikel? Tips voor een betere valorisatie van heemkundig onderzoek

Bladwijzer 3: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2011 • 03

Jaarlijks worden honderden pagina’s onderzoek gepubliceerd in de vele tientallen heemkundige en historische tijdschriften die Vlaanderen rijk is. Deze vele bijdragen vormen de schriftelijke neerslag van vele uren onderzoek dat werd gevoerd in archieven, bibliotheken en documentatiecentra. Het hoeft geen verbazing te wekken dat de kwaliteit van deze artikelen sterk van auteur tot auteur kan verschillen. Deze kwaliteitsverschillen hebben meestal niets te maken met het onderzoek zelf. Het betreft hoofdzakelijk de manier waarop het onderzoek aan het lezerspubliek wordt voorgesteld. Deze bijdrage is een pleidooi om meer aandacht te schenken aan de voorbereiding en redactie van artikelen. Uiteindelijk komt een dergelijke aanpak zowel de auteur, het tijdschrift als de lezer ten goede. De kwaliteit van een artikel wordt immers niet alleen bepaald door het feit of de auteur de bronnen correct of verkeerd heeft geïnterpreteerd. Ook de opbouw en de structuur van een artikel is bepalend voor de kwaliteit.

Hoe schrijf ik een historische tekst? Schrijven over de lokale muziek- en spektakelcultuur vanaf 1800

Hoe schrijf ik een historische tekst? Schrijven over de lokale muziek- en spektakelcultuur vanaf 1800

Bladwijzer 24: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2019 • 24

De lokale geschiedenis van theater, dans, muziek en film spreekt tot de verbeelding. Of het nu gaat om het verhaal van een muziekvereniging, theatergezelschap, individuele artiest, of om de geschiedenis van een film-, theater- of concertzaal: het vindt allemaal een plaats onder de brede noemer ‘muziek- en spektakelcultuur’. Het analyseren van bronnenmateriaal over dergelijke thema’s kan prachtige publicaties opleveren. Maar hoe begin je hieraan? Hoe overstijg je de klassieke kroniek van een vereniging of een persoon? Hoe formuleer je een boeiende vraagstelling? Hoe vind je de gepaste bronnen? En hoe bouw je een tekst op? We overlopen hier enkele tips die hopelijk de honger aanwakkeren om zelf met bronnen van muziek- en spektakelcultuur uit jouw lokale context aan de slag te gaan!

Hoe schrijf je een mentaliteitsgeschiedenis van je familie, gemeenschap, dorp of stad?

Hoe schrijf je een mentaliteitsgeschiedenis van je familie, gemeenschap, dorp of stad?

In de mentaliteitsgeschiedenis richten we ons niet zozeer op de feiten van de Grande Histoire, maar eerder op het dagelijkse leven van de mensen. Het voornaamste uitgangspunt voor het schrijven van een mentaliteitsgeschiedenis is de vraag: ‘hoe zouden onze ouders en voorouders reageren moesten ze kunnen verrijzen en opnieuw in hun dorp wakker worden?’ Daarbij ligt de nadruk vooral op de contrasten en verschillen.

In dit artikel - te downloaden als PDF - proberen we te antwoorden op de volgende vragen.

    • Hoe kan je een document produceren dat niet alleen de eigen familie kan interesseren maar ook een ruimer publiek, jong en oud? Hoe het anekdotische, het lokale overstijgen, het document zo wetenschappelijk mogelijk onderbouwen? Oorspronkelijk dacht ik een dorps- en familiekroniek te schrijven, maar toch hoopte ik meteen mijn werk toegankelijk te maken voor een ruimer publiek.
    • Hoe kan men een verhaal vertellen waar anderen zich in kunnen herkennen?
    • Hoe de gesproken streektaal, het dialect integreren?
    • Hoe kan men de heemkundeliteratuur proberen te innoveren?
    • Hoe pakt men het aan wanneer men geen professionele historicus is, zoals ik?

Dit zijn slechts enkele uitdagingen. Men kan ze op verschillende manieren aanpakken en daar wil de auteur het in dit artikel over hebben. Lees snel verder.

Eerder verschenen in "Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017"

Individuele vreemdelingendossiers als bron voor lokale migratiegeschiedenis

België, land van belofte? Individuele vreemdelingendossiers als bron voor lokale migratiegeschiedenis

Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017 • 19

Migratie is van alle tijden. De twee en een half miljoen vreemdelingendossiers die voor de jaren 1840-1951 in het Algemeen Rijksarchief te Brussel worden bewaard, zijn daarvan stille getuigen. Als historische bron zijn individuele vreemdelingendossiers onderbenut. Nochtans bieden ze talloze onderzoeksmogelijkheden voor heemkundigen en genealogen. In dit artikel lees je er meer over.

Lokaal onderzoek naar dienstpersoneel: buitenlandse dienstmeiden in negentiende-eeuws Antwerpen

Lokaal onderzoek naar dienstpersoneel: buitenlandse dienstmeiden in negentiende-eeuws Antwerpen

Bladwijzer 18: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2016 • 18

Dit artikel koppelt informatie over buitenlandse dienstmeiden uit lokale Antwerpse vreemdelingendossiers en bevolkingsregisters. De digitalisering van de lokale vreemdelingendossiers en het stelselmatig invoeren van de gegevens in een databank, laat toe om dit op een vlotte manier te doen. Deze werkmethode maakt het mogelijk om de levensloop van deze mensen vanaf hun aankomst in de stad tot hun vertrek te reconstrueren. Diezelfde werkwijze kan toegepast worden op andere groepen buitenlanders in de negentiende-eeuwse stad en is nuttig om individuele levensverhalen te achterhalen. Hopelijk biedt deze studie inspiratie voor verder onderzoek naar de geschiedenis en levensloop van buitenlanders in negentiende-eeuws Antwerpen of elders.

Het verdere verloop van dit artikel bestaat uit vier delen. Ten eerste wordt de context van negentiende-eeuws Antwerpen besproken. Vervolgens komen de mogelijkheden van de bronnen aan bod. Daarna wordt de levensloop van twee Nederlandse zussen besproken die beiden in Antwerpen aan de slag gingen. Hierbij zullen zowel de vreemdelingendossiers als de bevolkingsregisters gebruikt worden. In het laatste deel zullen de migratietrajecten, vestigingspatronen en het profiel van buitenlandse dienstmeiden besproken worden die aankwamen in Antwerpen in 1850 en 1880. Voor dit deel wordt enkel gebruik gemaakt van de informatie uit de vreemdelingen dossiers.

Mogelijkheden en beperkingen van staten van goed in het historisch onderzoek

Over wezen en wafelijzers: mogelijkheden en beperkingen van staten van goed in het historisch onderzoek

Bladwijzer 2: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2011 • 02

Dit artikel gaat dieper in op de formele kenmerken, de vormingsgeschiedenis en de representativiteit van staten van goed. Via een diepte-analyse van honderden boedels uit de Aalsterse regio, probeert dit artikel stap voor stap de staten van goed te ontleden. Van belang is dat deze studie een grotere reikwijdte heeft, ver voorbij de regionale grenzen. Ook andere regio’s uit het voormalige graafschap komen voor het voetlicht. Het is de intentie om de lezer een leidraad te geven bij het onderzoek van boedels en te wijzen op de mogelijkheden en beperkingen van deze rijke bron.

Nieuws van de Groote Oorlog voor heemkundigen

Nieuws van de Groote Oorlog voor heemkundigen

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

Geïnteresseerd in de Groote Oorlog? Via de website www.archief.be, met als titel Nieuws van de Groote Oorlog, krijg je toegang tot meer dan 360.000 pagina’s Belgisch persmateriaal uit de Eerste Wereldoorlog. Zeventien organisaties uit Vlaanderen werkten twee jaar lang aan het inventariseren, digitaliseren en online brengen van honderdduizenden krantenpagina’s uit 1914-1918. Het project stelt de informatie uit deze kwetsbare nieuwsbladen veilig voor toekomstige generaties en zet het digitale erfgoed van de Eerste Wereldoorlog internationaal op de kaart. De uitwisseling van begin 2016 met het project Belgian War Press zal bovendien dit unieke persmateriaal voor het eerst in zijn totaliteit samenbrengen. Nieuws van de Groote Oorlog realiseert op die manier een van de grootste databanken ter wereld met persmateriaal uit 1914-1918, dat dankzij een projectsubsidie van de Vlaamse overheid ook doorzoekbaar is in het Engels, Frans en Duits.

Op zoek naar bronnen voor sportgeschiedenis

Een duik in het sportieve leven van Vlaanderen. Op zoek naar bronnen voor sportgeschiedenis

Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014 • 12

Geschiedenis is een onderwerp dat niet iedereen bekoort. Wie zijn publiek toch wil boeien, kan het proberen met populaire onderwerpen zoals sport. Een artikel of reeks artikelen schrijven over de geschiedenis van lokale sportdisciplines of – verenigingen behoort tot de mogelijkheden. Maar hoe begin je daaraan?

Op zoek naar digitale bronnen

Op zoek naar digitale bronnen

Bladwijzer 7: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2013 • 07

In februari 2013 maakten het Algemeen Rijksarchief en de Rijksarchieven in de Provinciën miljoenen akten en parochieregisters online raadpleegbaar. Het titanenwerk is nog niet volledig afgerond, maar op termijn worden meer dan vijftien miljoen pagina’s genealogische bronnen gratis toegankelijk en dat na slechts een handvol klikken met de muis. Het online plaatsen van deze registers, akten en tafels is het laatste voorbeeld van een voorlopig nog zeer klein, maar steeds groeiend aandeel bronnen dat elke lokale historicus op zijn/haar computerscherm kan toveren. Het is echter moeilijk om de bomen door het digitale bos te zien. Deze bijdrage wil in vogelvlucht enkele belangrijke digitaliseringsprojecten die ook relevant zijn voor lokale historici overschouwen.

Parochieverslagen over de Eerste Wereldoorlog

Parochieverslagen over de Eerste Wereldoorlog. Een goudader voor lokale geschiedschrijving

Bladwijzer 10: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2014 10

Honderd jaar na het begin van de Eerste Wereldoorlog worden ontelbare grote en kleine projecten gelanceerd die de geschiedenis van die oorlog evoceren. Nu de laatste generatie rechtstreekse getuigen bijna helemaal is uitgestorven, zijn verhalende bronnen die tijdens of vlak na de oorlog tot stand kwamen voor historici van cruciaal belang. Persoonlijke notities en dagboeken uiteraard, maar ook bronnen die laten zien hoe de oorlog vier jaar lang het leven in dorpen en steden ontwrichtte. Als spilfiguren in de lokale gemeenschappen van toen waren de pastoors bevoorrechte waarnemers om verslag te doen over de impact van die oorlog op het dagelijks leven in hun parochies. Wat zij over de oorlogsjaren neerschreven is zonder meer een belangrijke bron voor wie aan de slag wil met de geschiedenis van zijn dorp of stad tijdens de Groote Oorlog

Straf- en zuiveringsdossiers na WO II als bron voor lokale geschiedschrijving

Straf- en zuiveringsdossiers na WO II als bron voor lokale geschiedschrijving

Bladwijzer 5: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2012 • 05

De bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog (WO II) blijft een belangrijk thema voor de lokale geschiedschrijving. Nu de eersterangsgetuigen schaars worden, zullen we terugvallen op bepaalde essentiële bronnen. De straf- en zuiveringsdossiers zijn hiervan misschien wel de meest belangrijke. Beide bronnen bevatten informatie die uniek is: zowel tijdsdocumenten als getuigenverklaringen van kort na de bevrijding. Op dit moment is de toegankelijkheid van beide bronnen voor onderzoekers beperkt. Niettemin is duidelijk dat als beide bronnen in de nabije toekomst breder toegankelijk worden, dit zal leiden tot totaal nieuw lokaal onderzoek over WO II. Dit korte artikel wil basisrichtlijnen geven over het gebruik van deze complexe en delicate bronnen.

Verdwenen stokerijen in kaart: bronneninventaris voor lokaal onderzoek

Verdwenen stokerijen in kaart: bronneninventaris voor lokaal onderzoek

Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014 12

Jenever is dé nationaal gedistilleerde drank van België. Elke gemeente telde halverwege de 19de eeuw wel een of meerdere (landbouw)stokerijen. Nu rest er nog slechts een handvol actieve stokerijen in België. De geschiedenis van de jenever kan je ontdekken in het Jenevermuseum in Hasselt dat eind 2014 grondig werd vernieuwd. Het museum wil de bezoeker een meer belevingsvolle weergave bieden van het verhaal van deze geestrijke drank.

Een van de nieuwigheden is een interactieve kaart waarop je op zoek kan gaan naar informatie over stokerijen in je gemeente of regio. Op de kaart vind je zowel verdwenen als nog bestaande stokerijen en likeurfabrieken in België, Nederland, Frans-Vlaanderen en een stukje Duitsland, de gebieden waar jenever volgens de Europese, beschermde oorsprongsbenaming geproduceerd mag worden.

Het Jenevermuseum heeft de ambitie deze kaart verder uit te breiden om zo het enorme stokerijen-verleden te inventariseren. Lokaal onderzoek naar jenever(stokerijen) is daarbij erg waardevol. Maar hoe kom je de geschiedenis van lokale stokerijen op het spoor?