50 praktijkverhalen over vrijwilligerswerk in de erfgoedsector

50 praktijkverhalen over vrijwilligerswerk in de erfgoedsector

FARO, Heemkunde Vlaanderen en Familiekunde Vlaanderen hebben de voorbije jaren mogen kennismaken met tal van inspirerende en verrassende vrijwilligersinitiatieven. Toch beseften we dat er nog vele waardevolle projecten en initiatieven onder onze ‘radar’ bleven. Daarom startten we in het voorjaar van 2016 een zoektocht naar nieuwe praktijkvoorbeelden. Ons doel? Deze voorbeelden registreren en vervolgens met u delen. Want we zijn ervan overtuigd: verhalen en ervaringen van anderen kunnen inspireren en motiveren.

Het project ging van start met de oproep: “Bent u betrokken bij een vrijwilligerswerking waar u fier op bent? Laat het ons weten!”. De respons was overweldigend. Meer dan dertig organisaties, uit alle hoeken van het land, reageerden. We gingen bij vrijwel elk van deze organisaties op bezoek. We namen interviews af met de vrijwilligers en/of het aanspreekpunt van die vrijwilligers. Daarnaast gingen we zelf actief op zoek naar interessante praktijkvoorbeelden. Daarbij zochten we naar initiatieven die een aanvulling vormden op de reacties die we via de projectoproep hadden ontvangen.

Voorliggende bundel verzamelt de oogst van onze zoektocht. We willen u hier graag mee inspireren, enthousiasmeren en ook ondersteunen. U krijgt hier zo maar even vijftig verhalen uit de praktijk, van collega’s die stevig met beide voeten op de grond staan.

ABC van vrijwilligers in de erfgoedsector

ABC van vrijwilligers in de erfgoedsector

Dit ABC biedt een overzicht van de belangrijkste tendensen en verschuivingen in het vrijwilligerswerk en de mogelijkheden ervan voor erfgoedwerkers. Elke letter is gewijd aan één opvallende of inspirerende tendens of praktijk. Verwacht daarbij geen uitgebreide encyclopedische beschrijving. Wel krijg je, per letter, telkens een beknopte definitie, vaak gekoppeld aan een praktijkvoorbeeld, gevolgd door een aantal tips en aandachtspunten en ten slotte een literatuurverwijzing. Sommige lemma’s zijn heel sterk gericht op de praktijk, andere zijn dan weer meer theoretisch of conceptueel opgevat. Bij nog andere letters hebben we de tekst beperkt en werken we vooral met foto’s. Of zoals het gezegde luidt: soms zegt een beeld meer dan duizend woorden!

Dit ABC hebben we geschreven voor erfgoedwerkers die zijn begaan met de vernieuwing van hun vrijwilligerswerking. We denken daarbij in de eerste plaats aan vrijwilligerscoördinatoren, actieve (bestuurs-)leden binnen een erfgoedvereniging en aan alle intermediaire organisaties die erfgoedvrijwilligers ondersteunen en begeleiden. De bedoeling van dit vrijwilligersalfabet is om te inspireren, te enthousiasmeren en te sensibiliseren.

Abraham – Catalogus van Belgische Kranten

Abraham - Catalogus van Belgische Kranten

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Kranten zijn een belangrijke bron voor al wie geïnteresseerd is in de actualiteit van het verleden. Ze geven een blik op de dagdagelijkse gang van zaken. Abraham vormt het cruciale startpunt voor je zoektocht naar deze bronnen. De nadruk ligt op kranten uit de periode 1830-1950. Die zijn, door hun slechte papierkwaliteit, het meest kwetsbaar.

De databank is te vinden op www.krantencatalogus.be. Je vindt er informatie over meer dan 7300 krantentitels die worden bewaard in meer dan 100 erfgoedinstellingen in Vlaanderen en Brussel.

Agrarische erfgoedcollecties registreren, waarderen en herbestemmen

Handleiding ‘De hand aan de ploeg’. Agrarische erfgoedcollecties registreren, waarderen en herbestemmen

Bladwijzer 18: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2016 • 18

Vlaanderen evolueerde de afgelopen 150 jaar van een overwegend rurale maatschappij naar een sterk verstedelijkte samenleving, waarin de klemtoon ligt op industrie en diensten. Ook de landbouwsector kende een ver doorgedreven mechanisering. Die evolutie liet heel wat ruraal erfgoed na: van boeken, archieven, documentatie en foto’s tot landbouwmateriaal, keukengerief en ambachtelijk alaam. Ook tradities en gebruiken uit de landbouw zijn vormen van agrarisch erfgoed.

Hoewel het agrarisch erfgoed een enorm (cultureel, maatschappelijk, economisch en toeristisch) potentieel in zich draagt, sloten het voorbije decennium talrijke landbouwmusea hun deuren. Vaak gaat het om omvangrijke collecties met grote, moeilijk te herbergen objecten. Het vraagt veel onderhoud, kennis van zaken en ruimte om de objecten tot hun recht te laten komen. Het is vervolgens niet nodig en ook niet mogelijk om alles te bewaren. Goed onderbouwde en ingrijpende keuzes dringen zich op. Daarnaast is er bij het grote publiek, en zeker bij de jonge generaties, ook sprake van een zekere vervreemding tegenover het agrarische en rurale verleden.

De uitdagingen zijn dus groot om het (roerend) agrarisch erfgoed zijn verdiende plaats te geven/laten behouden in het bredere erfgoedlandschap. Om dit te verwezenlijken is in de eerste plaats een inhoudelijke ondersteuning vereist die het fundament legt voor verdere initiatieven. Vanuit erfgoedstandpunt betekent dit terugvallen op de basis: wat is er aanwezig in de collecties, wat is de toestand van de stukken, welke contextinformatie is er beschikbaar?

Archief

Archieven over de bestraffing van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog

De zoektocht naar het oorlogsverleden. Archieven over de bestraffing van collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bladwijzer 21: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2017 • 21

‘Geachte heer, Ik schrijf u deze mail met een verzoek om informatie. Ik ben zelf geboren te Duffel, België, maar woon nu in Nederland. Mijn oom, de broer van wijlen mijn moeder, is tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de SS geweest. Ik weet niet bij welke afdeling. Volgens mijn moeder is hij na de oorlog geïnterneerd geweest in Merksplas [...]. Ik ben sinds jaren bezig de oorlogsgeschiedenis van mijn familie langs beide kanten op te zoeken. Ik zou u vriendelijk willen vragen of in uw archief een dossier is van mijn oom en of er een mogelijkheid bestaat dit dossier (eventueel beperkt) te mogen inkijken?’

Dit uittreksel uit een mail gericht aan het Rijksarchief illustreert dat (klein)kinderen of familieleden ook vandaag nog op zoek gaan naar de juiste toedracht van het oorlogsverleden. Onder meer nabestaanden van personen die na de Tweede Wereldoorlog in aanraking komen met de bestraffing van collaboratie zijn op zoek naar informatie. Die zoektocht is echter niet altijd even makkelijk. Hoe de bestraffing van de collaboratie in België verliep en welke archiefwegen bewandeld kunnen worden in de zoektocht naar informatie, wordt in deze bijdrage bondig uiteengezet.

Archiveren van digitale beelden

Archiveren van digitale beelden

Bladwijzer 13: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2015 13

Foto’s hebben vaak een grote emotionele waarde. Daarom hoor je na een brand wel eens de opmerking dat men vooral het verlies van foto’s betreurt. Ze zijn onvervangbaar in tegenstelling tot heel wat andere zaken in huis. Foto’s kan je dan ook maar beter veilig bewaren. Voor digitale foto’s gelden nog andere risico’s. In dit artikel willen we overlopen wat je best doet om digitale foto’s zo goed mogelijk te bewaren.

Archives Portal Europe: jouw archieven in Europa

Archives Portal Europe: jouw archieven in Europa

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Archives Portal Europe, ofwel Archieven Portaal Europa of APE, is een website waar je beschrijvingen van archiefbestanden, inventarissen en gerelateerde gedigitaliseerde documenten uit heel Europa kan terugvinden (www.archivesportaleurope.eu). Door één zoekterm in te tikken, zoek je doorheen de inventarissen van zo’n 2.124 Europese bewaarinstellingen. Het platform, dat in een eerste fase enkel toegankelijk was voor de Rijksarchieven in België, staat sinds 2016 ook open voor beschrijvingen van kleinere verenigingen via Archiefbank Vlaanderen.

Asbest in je erfgoedcollectie?

Asbest in je erfgoedcollectie?

Samen met de erfgoedvrijwilligers van enkele heemkundige kringen gingen ETWIE en Histories vzw op zoek naar asbest in collecties. We bezochten een tiental collecties en vonden asbest op onverwachte plaatsen. Het project liep tot augustus 2022.

Deze brochure geeft een aanzet voor erfgoedvrijwilligers om veilig en verantwoord om te gaan met asbest. We duiken eerst in de eigenschappen en toepassingen van asbest, vooraleer de geschiedenis van het mineraal uit te pluizen. Vervolgens staan we stil bij de gezondheidsrisico’s en het beleid dat wordt ontwikkeld om die risico’s te beperken. Ten slotte geven we mee hoe je asbest kan herkennen aan de hand van een aantal zeer concrete voorbeelden, aangevuld met de nodige tips!

Behoud en beheer van fotocollecties: een gelaagde materie!

Behoud en beheer van fotocollecties: een gelaagde materie!

Bladwijzer 9: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2013 09

Als geen andere discipline is fotografie multidisciplinair en multimaterieel. Dit zorgt ervoor dat het behoud en beheer van foto’s vaak vrij complex is en de nodige vragen met zich meebrengt. In dit artikel geven we een overzicht van de meest voorkomende schadekenmerken bij analoge foto’s en de maatregelen die kunnen worden genomen om onze collecties er zo goed mogelijk van te vrijwaren

Budgetvriendelijke tips voor diefstal- en vandalismepreventie

Kijken mag, aankomen niet! Budgetvriendelijke tips voor diefstal- en vandalismepreventie

Bladwijzer 11: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2014 11

Effectief beveiligen van erfgoedbeherende instellingen is niet moeilijk en hoeft bovendien niet duur te zijn. Het blijft vaak achterwege door het ontbreken van specifieke kennis qua beveiliging en onjuiste beslissingen. Dit artikel biedt enkele inzichten en ideeën over het budgetvriendelijk beveiligen van erfgoedbeherende instellingen vanuit het perspectief van politie en beveiligingsadviseur(s).

Checksums?! Een instrument voor betrouwbare digitale langetermijnbewaring

Checksums?! Een instrument voor betrouwbare digitale langetermijnbewaring

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

Digitale bestanden zijn kwetsbaar, niet alleen door de snel wijzigende technologie maar ook doordat alle digitale dragers onbetrouwbaar zijn voor langetermijnbewaring als ze niet worden gekoppeld aan o.a. goede back-up- en controleprocedures. Zonder de nodige voorzorgen kunnen digitale gegevens zelfs al op korte termijn verloren gaan of onbedoeld wijzigen. Dit fenomeen noemt men bitrot. De oorzaak hiervan ligt vaak bij de mechanische slijtage van de drager, of in een wijziging van de chemische samenstelling ervan. Daarom is een identieke kopie als back-up steeds noodzakelijk. Ook fouten bij het kopiëren van bestanden kunnen echter gegevensverlies tot gevolg hebben, bv. bij het maken van een back-up.

Een checksum stelt je in staat om dergelijke fouten of informatieverlies op te sporen. Het vertelt je bij de verslechtering van de drager wanneer je het oorspronkelijke bestand moet vervangen door de back-up, en stelt je in staat te verifiëren of de back-up wel een identieke kopie is van het origineel. Iedereen die digitale bestanden duurzaam wil archiveren, zou zonder uitzondering dergelijke checksums moeten aanmaken en ze vervolgens regelmatig moeten controleren.

Het principe van een checksum of controlegetal is erg eenvoudig: op een reeks letters of cijfers wordt met behulp van een algoritme een berekening uitgevoerd, met een nieuwe, kortere tekenreeks als resultaat. Door die berekening achteraf opnieuw uit te voeren en te vergelijken met de vorige uitkomst, kan worden gecontroleerd of de tekenreeks nog correct is. Een bekend voorbeeld is het laatste cijfer van een ISBN-nummer of de eindcijfers van je bankrekeningnummer.

In de informatica wordt deze techniek gebruikt bij datacommunicatie en -opslag. Hierbij wordt een algoritme uitgevoerd op een reeks bits, de verzameling enen en nullen waaruit elk digitaal bestand inessentie bestaat. Wanneer daarvan een bit verandert, levert dit een ander controlegetal op en is het duidelijk dat er iets mis is met het bestand. Zo’n controlegetal kan op elke willekeurige reeks bits worden berekend, dus ook op bijvoorbeeld een digitale afbeelding of tekstbestand.

Collecties duurzaam registreren in een rekenblad

Collecties duurzaam registreren in een rekenblad

Bladwijzer 21: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2017 • 21

De reden voor het succes van rekenbladen is eenvoudig: Je vindt het programma op elke pc of laptop terug. Gegevens in rekenbladen zijn makkelijk doorzoekbaar, sorteerbaar en filterbaar. Een kopie van je collectie-inventaris is snel gemaakt en je kan hem meteen delen met je collega’s en andere geïnteresseerden.

Maar inventarissen in rekenbladen zorgen ook voor heel wat hoofdbrekens, vooral bij mensen die ze willen hergebruiken voor hun eigen onderzoek, of bij mensen die ze moeten omtoveren tot een mooie website of databank. Gebruikers raken moeilijk wijs uit de precieze betekenis van gegevens in je rekenblad. En op die website lijken willekeurige karakters verwisseld te zijn met de vreemdste tekens.

In veel gevallen is de oorzaak dat we rekenbladen te complex maken en er vanuit gaan dat gebruikers over heel wat impliciete kennis beschikken om het rekenblad te interpreteren - kennis die voor de maker evident is, maar voor de gebruiker natuurlijk niet altijd. Maar vaak is de oorzaak ook dat we rekenbladen opslaan in bestandsformaten die enkel het softwareprogramma waarmee ze gemaakt zijn correct kan uitlezen.

Dit artikel bevat een aantal tips hoe je voor onderzoekers en ontwikkelaars die met jouw rekenblad aan de slag gaan het leven een stuk eenvoudiger kan maken. Daarbij volgen we één leidend principe: je rekenblad dient ‘zelfverklarend’ te zijn. Dat betekent dat je de gegevens in je rekenblad zo organiseert dat onderzoekers of ontwikkelaars ze intuïtief juist kunnen interpreteren.

Creatief met erfgoed: op zoek naar ideeën om cultureel erfgoed te presenteren

Creatief met erfgoed: op zoek naar ideeën om cultureel erfgoed te presenteren

Tijdens Erfgoeddag 2012 werden maar liefst 800 verschillende activiteiten georganiseerd. Echter, wanneer we inzoomen op het type activiteit, dan blijkt dat precies de helft daarvan tentoonstellingen en rondleidingen zijn. Wanneer we ook lezingen, publicaties en film- of multimedia-presentaties meerekenen, dan zitten we al snel aan een flinke 60% van de activiteiten. Anders gesteld: 3 op 5 activiteiten mogen we vanuit hun werkvorm bekeken als ‘klassiek’ beschouwen. Klassiek in de betekenis van ‘zoals gebruikelijk’ en ‘conventioneel’. Waarom zouden we ook experimenteren met werkvormen tijdens evenementen? Of waarom zouden we meer creativiteit in onze structurele activiteiten brengen? Waarom zouden onze tentoonstellingen en rondleidingen aan verfrissing toe zijn? Het antwoord kan nochtans eenvoudig zijn: dromen we er immers allemaal niet van om een passie-voor-het-leven aan te wakkeren bij net die ene bezoeker? Of om de meest onverschillige passant te laten opkijken en naar adem te doen happen?...

Dit artikel is een onverbloemd pleidooi voor meer variatie in gehanteerde werkvormen in de publieksgerichte activiteiten in het cultureel erfgoedveld. Moeten we dan al onze ‘klassieke’ activiteiten loslaten? Zeker niet. Maar laat ons beetje bij beetje verkennen wat allemaal tot de mogelijkheden behoort.

De bijlage van dit artikel vind je hier.

Eerder verschenen in "Bladwijzer 8: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2013"

Crowdfunding: hoe zorg je ervoor dat het publiek mee investeert in jouw erfgoedproject?

Crowdfunding: hoe zorg je ervoor dat het publiek mee investeert in jouw erfgoedproject?

Bladwijzer 21: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2017 • 21

Crowdfunding of publieksfinanciering is vandaag de dag een van de meest succesvolle manieren om projecten op een alternatieve manier te financieren. Steeds vaker hoor je van erfgoedprojecten die financieel mogelijk werden gemaakt door giften van een breed publiek. Bovendien zijn er veel meer voordelen aan verbonden dan enkel het kostenplaatje: crowdfunding kan er namelijk voor zorgen dat het publiek zich nauwer betrokken gaat voelen bij het erfgoed dat je beheert. Een win-winsituatie dus.

Maar hoe begin je eraan? Welke soort projecten hebben doorgaans kans op slagen? En zijn er ook nadelen verbonden aan een crowdfundingsactie? Om aan al deze vragen een antwoord te bieden werd er binnen de reeks ‘Erfgoed in de Praktijk’ in het voorjaar van 2017 een vorming rond crowdfunding georganiseerd. Hiervoor werd beroep gedaan op de initiatiefnemers van Growfunding (www.growfunding.be), een succesvol platform dat sociale crowdfundingsprojecten in de regio Brussel begeleidt maar ook allerhande vormingen aanbiedt. Dit artikel is een weerslag van deze vorming.

Curieuzereuzen: een educatief pakket over reuzencultuur

Curieuzereuzen. Een educatief pakket over reuzencultuur

Reuzen spreken tot de verbeelding van ieder kind. Dat maakt van de reuzencultuur een ideaal onderwerp om in de klas mee aan de slag te gaan. Met het gratis educatief pakket Curieuzereuzen wil Histories kinderen uit het eerste en tweede leerjaar nieuwsgierig maken naar reuzen en alle bijzondere, grappige of juist herkenbare gewoonten en gebruiken die daarbij horen.

Als leerkracht beschik je met Curieuzereuzen over alles wat je nodig hebt om de reuzencultuur samen met de leerlingen helemaal uit te spitten. Curieuzereuzen bestaat uit een leerkrachtenbundel en een bijlagenbundel. De leerkrachtenbundel bevat achtergrondgrondinformatie, 6 gedetailleerde lesvoorbereidingen en richtlijnen voor de uitwerking van een slotmoment. In de bijlagenbundel vind je per les de nodige leermiddelen.

Als reuzenliefhebber, reuzenvereniging of heemkundige kring kan je met Curieuzereuzen de stap tussen de (lokale) reuzencultuur en het onderwijs verkleinen. Door het pakket aan te bieden aan de lokale school kan je samen een leuk reuzenverhaal uitwerken waarin de lokale reuzen de hoofdrol spelen. Het bewustzijn van erfgoed als belangrijk facet in het leven wordt hierdoor aangewakkerd bij de kinderen en zo worden ze misschien wel de volgende generatie reuzenbouwers en lopen ze mee rond de rokken van de reus?

Een onderwerp met veel insteken

Curieuzereuzen dompelt leerlingen stapsgewijs onder in de reuzencultuur. Elke les zoomt in op een ander aspect van de traditie. De basisles ‘Neuzen tussen reuzen’ is opgevat als een introductieles. Leerlingen raken niet alleen vertrouwd met wat een reus is, maar stellen ook vast hoe divers en dynamisch de reuzencultuur is. De les ‘Wat een reuzenleven!’ focust op het levensverhaal achter reuzen en laat leerlingen speuren naar overeenkomsten en verschillen met rituelen uit hun eigen leven. In de derde les, ‘De reuzenfabriek’ staat het maken van reuzen centraal. Hier wordt ook een techniek aangereikt die de leerlingen zelf kunnen uitproberen. Voor de les ‘Reuzen op stap’ wordt uitgegaan van een spelvorm om de band tussen reuzen en feesten duidelijk te maken. De vijfde les is de bewegingsles ‘Naar de reuzengym’, vol sport- en spelsituaties op maat van de leerlingen. In de laatste les verkennen leerlingen reuzenliederen en geven ze die een eigentijdse invulling. Het sluitstuk van de lessenreeks is een terugkoppelmoment, waarin verbanden worden gelegd tussen alle info die in de loop van het traject werd verzameld.

Spelend leren

Curieuzereuzen is bedoeld om leerlingen via gelaagde toeleiding en opdrachten op een prikkelende en motiverende manier kennis bij te brengen over de reuzencultuur. Het educatief pakket is geënt op de principes van het ervaringsgericht leren. Om naar langduriger en diepgaander leren toe te werken kregen actieve betrokkenheid en zelfstandig werken dus de voorkeur boven eenzijdige kennisoverdracht. Aan het eind van het traject hebben de leerlingen inzicht in de betekenis en het belang van de reuzencultuur verworven.

Op maat

Curieuzereuzen is uit verschillende onderdelen opgebouwd. De volledige lessenreeks vormt uiteraard een logisch geheel, maar tegelijk werd er ook voor gezorgd dat elke les op zichzelf staat. Dat maakt het mogelijk om het educatief pakket flexibel te gebruiken: iedere leerkracht kan zelf een selectie maken uit de beschikbare lesvoorbereidingen en zo de onderdelen selecteren die het meest aansluiten bij de interesses en leerbehoeften van de leerlingen.
In het educatief pakket zijn ook de nodige handvaten ingebouwd om een samenwerking tussen de school en een lokale reuzenvereniging op te zetten. Door de plaatselijke reuzen een plek te geven in het educatief pakket sluit de lessenreeks nog meer aan op de leefwereld van de leerlingen. Voor scholen in gemeenten zonder reuzen werd een fictieve reus geïntegreerd, waardoor het pakket net zo goed bruikbaar is. Voor de uitwerking van het sluitstuk wordt zowel een beknopt als een uitgebreid scenario voorzien. Ook dat laat toe om als leerkracht helemaal zelf te bepalen hoe je dit onderdeel exact invult.

Eindtermen

Curieuzereuzen werd ontwikkelend met aandacht voor de leergebiedgebonden en leergebiedoverschrijdende eindtermen.

 

Partners

Curieuzereuzen was een initiatief van LECA, dat tot stand kwam dankzij de steun van de Provincie West-Vlaanderen en de Vlaamse overheid. Histories continueert dit initiatief, samen met Reuzen in Vlaanderen.

Datasets registreren via CoDE-x

Postkaart CoDE-x

CoDE-x is de naam van een pilootproject rond het vindbaar en doorzoekbaar maken van kwetsbare onderzoeksdata van erfgoedvrijwilligers doorheen Vlaanderen. In het kort: een website voor het doorzoeken en registreren van jullie datasets (digitale lijsten, tabellen, ...).

De infographic stuurt aan om meer te weten over CoDE-x. Het geeft in een notendop mee wat CoDE-x is en hoe je het zelf kan gebruiken ten voordele van jullie onderzoeksdata.

De archeologiedagen: ideeën en tips om een activiteit te organiseren

De archeologiedagen: ideeën en tips om een activiteit te organiseren

Bladwijzer 24: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2019 • 24

Het werk stopt natuurlijk niet na de opgraving. De vondsten worden opgeslagen in een depot en de archeoloog maakt een rapport op van de opgraving. Vondsten die er erg aan toe of bijzonder zijn, worden vaak gerestaureerd door specialisten. De rapporten en de depots zitten boordevol interessante verhalen, maar het grote publiek weet ze nog niet te vinden. Om het publiek op een leuke manier kennis te laten maken met de vele aspecten van archeologie worden de Archeologiedagen georganiseerd.

Je kan op tal van manieren het lokaal archeologisch erfgoed in de kijker zetten tijdens de Archeologiedagen. Een tentoonstelling, een archeologische wandeling of fietstocht, een archeologisch marktkraam, ... Het behoort allemaal tot de mogelijkheden. Laat je inspireren door een aantal tips in dit artikel.

De cloud en cloudcomputing: wat is het en hoe gebruik je het veilig?

De cloud en cloudcomputing: wat is het en hoe gebruik je het veilig?

Bladwijzer 20: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2017 • 20

Verschillende heemkundige kringen maken gebruik van de cloud. Google Drive, OneDrive en Dropbox worden gebruikt om (gedigitaliseerde) bestanden te bewaren en te delen met andere leden van de kring. Deze platformen geven de mogelijkheid om een grote hoeveelheid bestanden gecentraliseerd te bewaren zonder over een server te beschikken, of om digitale bestanden (gratis) te bewaren zonder de harde schijf van een computer te belasten of een externe harde schijf aan te kopen. Bovendien is het via deze platformen eenvoudig om digitale bestanden met derden te delen. Maar wat is nu de cloud en cloudcomputing? Wat zijn de voor- en de nadelen? En hoe kun je je bestanden in de cloud op een zo veilig mogelijk manier bewaren?

De digitale omwenteling: handige online-instrumenten voor erfgoedverenigingen

De digitale omwenteling: handige online-instrumenten voor erfgoedverenigingen

Bladwijzer 22: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2018 • 22

De ontwikkeling van het internet en de toepassingen daarop gaan razendsnel. Het lijkt wel alsof niemand die nog kan bijhouden. Van lokale erfgoedorganisaties bestaat bovendien vaak een beeld van oude en stoffige verenigingen, bevolkt door (jong-)gepensioneerden die moeite hebben om wegwijs te geraken op het internet.

De realiteit is enigszins anders. Ja, lokale erfgoedverenigingen bestaan voor een groot deel uit mensen die niet zijn opgegroeid in de digitale samenleving. En ja, ze hebben het vaak moeilijk om jonge mensen of zogenaamde digital natives te betrekken in hun vereniging. Maar in de praktijk merken we dat deze verenigingen met vaak heel beperkte middelen of in samenwerking met professionele erfgoedorganisaties een grote digitale weerbaarheid en vindingrijkheid tonen.

In dit artikel willen we enkele van deze praktijken delen, gaande van communicatie tot het digitale beheer van je organisatie of collectie, en tips aanreiken om zelf met je vereniging digitaal aan de slag te gaan en om een digitale strategie te ontwikkelen. We richten ons daarbij op twee soorten van toepassingen: enerzijds toepassingen die de interne werking van je vereniging ten goede komen en anderzijds toepassingen die erop gericht zijn om je werking naar het publiek te ontsluiten.

De Eerste Wereldoorlog in jouw gemeente?

De Eerste Wereldoorlog in jouw gemeente? Je staat er niet alleen voor!

Bladwijzer 8: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2013 • 08

Deze bijdrage is de neerslag van de cursusreeks ‘14-18 van dichtbij’ die plaatsvond in het voorjaar van 2013. In deze reeks konden lokale erfgoedwerkers inspiratie opdoen voor een lokaal W.O.I-project en kregen ze informatie over nieuwe inzichten en tendensen in het historisch onderzoek naar de Eerste Wereldoorlog. Deze vorming was een samenwerking tussen Heemkunde Vlaanderen, FARO, het Instituut voor Publieksgeschiedenis, het Vlaams Vredesinstituut en werd ook ondersteund door de provincies.

Een onbedoeld gevolg van al deze initiatieven is dat vele lokale erfgoedwerkers het bos door de bomen niet meer kunnen zien. In deze bijdrage geef ik een aantal tips en aandachtspunten voor een lokaal project over de Eerste Wereldoorlog. Daarbij bespreek ik de belangrijkste projecten en initiatieven waar erfgoedverenigingen terecht kunnen voor steun of begeleiding. De concrete literatuurverwijzingen en weblinks staan telkens in een kadertje beschreven.

De mogelijkheden van vredegerechtdossiers als historische bron

The People’s Court. De mogelijkheden van vredegerechtdossiers als historische bron

Bladwijzer 5: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2012 • 05

In het kader van het toenmalig opgestarte project ‘Soldatenlaarzen en kauwgom. Globaliseringserfgoed van de Limburgse Kempen’1, dat focust op de impact van de Tweede Wereldoorlog op het dagelijkse leven, mocht projectcoördinator Evelien D’Haese in de bronnen van het Rijksarchief Hasselt grasduinen. Op aanraden van hoofdarchivaris Rombout Nijssen startte het onderzoek met de vredegerechten van Noord-Limburg uit de periode 1940-1945.

Dit artikel gaat dieper in op de kenmerken van de vredegerechtdossiers en de mogelijkheden die zij bieden. De bedoeling is om een houvast te bieden bij het verkennen van deze bronnen.

 

 

De ODIS-databank als instrument voor lokaal historisch onderzoek

De ODIS-databank als instrument voor lokaal historisch onderzoek

Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017 • 19

ODIS (www.odis.be) is in Vlaanderen de grootste historische databank op het internet. Ze bevat een schat aan unieke informatie over de geschiedenis van het middenveld. Dit betekent dat de focus ligt op de vele organisaties, instellingen en structuren die een bemiddelende rol spelen tussen individuen en overheid. Het gaat dan om politieke partijen, socioculturele verenigingen, jeugdbewegingen, werknemers- en werkgeversorganisaties, kerkelijke instellingen, vrije scholen, enzovoort. Maar ook de hierin actieve personen en families en de ermee verbonden gebouwen, gebeurtenissen, archieven en periodieke publicaties komen ruimschoots aan bod. In deze bijdrage laten we je van meer nabij kennismaken met ODIS en gaan we in op de mogelijkheden die de databank biedt als instrument voor lokaal historisch onderzoek.

De schaduwzijde van licht

De schaduwzijde van licht

Bladwijzer 9: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2013 09

Laat er geen twijfel over bestaan: we houden van licht. Zonder licht zien we niets en is er geen fotosynthese, die zorgt voor zuurstof en ons voedsel. Erfgoedbewaarders weten echter dat licht voor het erfgoed een bedreiging vormt.

Je hebt het zelf wel al eens kunnen vaststellen. Een krant, kas- of parkeertickets hoeven niet lang in de zon te liggen om te vervagen en te vergelen. In dit geval houdt men de kwaliteit van de inkt en het papier bewust laag om economische redenen. Het resultaat is een beperkte levensduur. Wat geldt voor deze documenten, geldt bij uitbreiding voor alle objecten. Zodra licht een voorwerp aanraakt, komen vervalprocessen op gang die we zo veel mogelijk willen vermijden.

De toekomst van het verleden Heemkunde en technologie: verslag van de studienamiddag Heemkunde Actueel 2014

De toekomst van het verleden Heemkunde en technologie: verslag van de studienamiddag Heemkunde Actueel 2014

Bladwijzer 13: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2015 13

Heemkunde en technologie, het lijken twee werelden. Toch is niets minder waar. Anno 2015 wordt (digitale) technologie op alle mogelijke manieren ingezet om het lokaal erfgoed te bewaren, te bestuderen en te ontsluiten. Software, internettoepassingen en digitale applicaties zijn voor veel heemkundigen geen toekomstmuziek meer, maar dagelijkse realiteit. Zelfs filmpjes opnemen vanuit een drone blijkt voor sommige lokale onderzoekers geen brug te ver. De technologische mogelijkheden worden alsmaar groter. Maar wat vandaag in is, is morgen misschien alweer passé. Bijblijven is de boodschap!

Daarom organiseerde Heemkunde Vlaanderen op zaterdag 15 november 2014 de vierde editie van haar jaarlijkse studienamiddag rond het thema technologie. Een thema dat duidelijk leeft, want meer dan 80 geïnteresseerden woonden de studienamiddag bij.

Technologie is natuurlijk een erg brede term die op verschillende manieren gedefinieerd kan worden. Vaak wordt hieronder het systematisch toepassen van kennis voor allerhande praktische doeleinden bedoeld. De namiddag was dan ook erg ‘praktisch’ opgevat en bestond, in tegenstelling tot eerdere edities, grotendeels uit sessies waarin een bepaalde technologische toepassing en de mogelijkheden voor heemkundigen werden voorgesteld

De vele onderzoeksmogelijkheden van het ‘primitief’ kadaster

Het kadaster laat in zijn kaarten kijken: de vele onderzoeksmogelijkheden van het ‘primitief’ kadaster

Bladwijzer 21: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2017 • 21

Het Rijksarchief heeft in mei 2017 een onlinecollectie kadastrale kaarten en -documenten gelanceerd, die in totaal zo’n 85.000 scans omvat. In dit artikel verneem je meer over het ontstaan van het kadaster, de inhoud van de collectie en de vele onderzoeksmogelijkheden die deze collectie in combinatie met andere bronnen biedt.

De zoektocht naar archieven en collecties van beeldende kunstenaars

Erfgoedzorg in de kunstensector. De zoektocht naar archieven en collecties van beeldende kunstenaars

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

Stel: je heemkring ontvangt het archief of de collectie van een kunstenaar. Of een van de leden heeft (delen van) een kunstenaarsarchief op zolder liggen en weet niet wat hiermee gedaan. Hoe ga je hiermee om? Wat is ‘kunsterfgoed’? Wie maakt deze archieven en collecties in de eerste plaats aan en wie bewaart ze nu en later? Hoe ga je om met de verschillende materialen? Hoe verzeker je de bewaring op lange termijn? Archieven en collecties van beeldend kunstenaars, verzamelaars en kunstenorganisaties vormen een belangrijk onderdeel van ons collectief geheugen. Commerciële belangen, de lokale verspreiding en de particuliere aard zorgen er echter voor dat dit erfgoed bedreigd is. In dit artikel belichten we hoe je kunsterfgoed in kaart kan brengen via Archiefbank Vlaanderen en de toekomstige bewaring ervan kan verzekeren via tools zoals TRACKS.

Digitaliseren in de heemkundige kring

Digitaliseren in de heemkundige kring

Bladwijzer 1: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen - mei 2011 • 01

We willen onze fotocollectie op het net zetten, we willen onze dure boeken digitaliseren zodat we het origineel niet meer ter beschikking moeten stellen in onze bibliotheek, de kwaliteit van onze videocassettes gaat zienderogen achteruit ... er zijn veel redenen te verzinnen om met het digitaliseren van ons archief te beginnen. Maar hoe beginnen we daar nu aan? En waar moeten we op letten? Welke hard- en software hebben we nodig? Allemaal vragen waarmee we steeds meer geconfronteerd worden in onze heemkundige kring.

Diversifiëren: verslag van de studiedag Heemkunde Actueel II

Over het muurtje kijken. Verslag van de studiedag van Heemkunde Actueel II

Bladwijzer 7: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2013 • 07

Diversifiëren is niet meteen het makkelijkste thema. Toch hebben heemkringen die ‘over het muurtje’ durven kijken heel wat te winnen. Dit was althans de boodschap die Heemkunde Vlaanderen op de studiedag ‘Heemkunde Actueel II’ (17 november 2012) bracht. Tijdens deze jaarlijkse expertise-deling wisselen vrijwilligers en professionelen uit de cultureel-erfgoedsector ervaringen en standpunten uit. Dit jaar stond het thema ‘diversifiëring van het heemkundig landschap’ centraal. De inspirerende voorbeelden die tijdens twee plenaire lezingen en drie parallelle thematische workshops werden belicht, bewezen alvast dat diversifiëren op heel wat manieren in de praktijk kan worden gebracht.

Educatieve posters over metaaldetectie in Vlaanderen: goede praktijken & tips over reinigen en bewaren

Educatie posters over metaaldetectie in Vlaanderen: goede praktijken & tips over reinigen en bewaren

Wil je graag de basis meegeven aan een beginnend metaaldetectorist? Of ben je van plan om een evenement op poten te zetten rond metaaldetectie? Met deze twee posters kan je op een eenvoudige manier basisinformatie meegeven aan geïnteresseerden.

De eerste poster legt uit hoe je met metaaldetectie start. De tweede poster maakt je wegwijs in de eerste stappen om je vondst op een goede manier te bewaren.

Download de PDF en ga aan de slag!

Educatieve posters over metaalvondsten uit verschillende tijdsperiodes

Educatieve posters over metaalvondsten uit verschillende tijdsperiodes

Organiseer je een evenement rond metaaldetectie? Wil je schoolkinderen iets bijleren over archeologie in onze streken? Of wil je basisinformatie meegeven aan een beginnend metaaldetectorist? Met deze drie posters helpen we jou op weg om de basisinformatie in een notendop mee te geven.

De verschillende posters beschrijven de meest voorkomende vondsten in Vlaanderen uit drie verschillende tijdsperiodes – de klassieke oudheid, middeleeuwen en nieuwe & nieuwste tijd - en helpen jou om deze informatie op een makkelijke, heldere manier over te brengen aan geïnteresseerden.

Download de PDF en ga aan de slag!

Een bewogen geschiedenis: het archief van het bestuur der gemeentewegen

Een bewogen geschiedenis: het archief van het bestuur der gemeentewegen

Bladwijzer 10: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2014 10

De wegen in onze omgeving lijken op het eerste zicht misschien niet uit te nodigen om er een onderzoek aan te wijden, maar schijn bedriegt. Via het verhaal van de wegen krijgt men een idee over hoe woonkernen groeien, kan men zien hoe men omgaat met open ruimte, hoe handelstransport mogelijk wordt gemaakt enzovoort. In het Rijksarchief bevindt zich het archief van het voormalig Bestuur der Gemeentewegen. In dit artikel willen we nagaan hoe we de informatie kunnen gebruiken voor lokaal onderzoek.

Een goed advies is goud waard – Lokale erfgoedraden in Vlaanderen

Een goed advies is goud waard - Lokale erfgoedraden in Vlaanderen

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

In het vorige nummer van Bladwijzer kondigden we het al aan: vanaf dit najaar verschijnt in elke aflevering een bijdrage over lokale erfgoedraden in Vlaanderen. Via concrete tips, goede praktijkvoorbeelden en interviews met interessante sterkhouders hopen we leden van erfgoedraden te inspireren, te enthousiasmeren en te versterken. Want goed advies over lokaal erfgoed kan wel degelijk een verschil maken.

Zo trok de erfgoedraad van Borgloon in 2013 aan de alarmbel: als er niet snel iets gebeurde, zou de stoomstroopfabriek, beroemd dankzij een overwinning in De Monumentenstrijd in 2007, reddeloos verloren zijn. De gemeente had immers een aantal maanden daarvoor beslist dat er geen geld meer was voor de restauratie van de fabriek. De acties van de erfgoedraad hadden effect: mede door het voortdurend op de agenda plaatsen van dit heikele dossier, er steeds weer opnieuw aandacht voor te vragen en te wijzen op de toekomstmogelijkheden voor dit unieke stuk industrieel erfgoed werd de stoomstroopfabriek terug opgepikt. Recent werden de investeringsplannen herbekeken, budgetten voorzien en in een concrete aanbesteding gegoten. Als alles goed gaat zullen de werken in het voorjaar van 2016 van start kunnen gaan.

Dit succesverhaal bewijst dat het kan: als erfgoedraad het erfgoedbeleid van je gemeente mee bepalen en zo het lokale erfgoed bewaren en overdragen naar de volgende generatie. Maar adviseren loopt niet altijd van een leien dakje. Sommige erfgoedraden hebben het zo druk met het organiseren van allerhande erfgoedactiviteiten dat ze nauwelijks aan hun werkelijke opdracht, advies formuleren, toekomen. Andere adviesraden formuleren wel adviezen, maar de gemeente lijkt doof te blijven voor hun aanbevelingen. Wat is precies het probleem en hoe kan je als lokale erfgoedraad een sterk advies uitbrengen dat een gemeentebestuur niet zomaar naast zich neer kan leggen? In dit artikel proberen we een antwoord te zoeken op deze vragen.

Een heemkundige website maken met WordPress

Een heemkundige website maken met WordPress

Bladwijzer 11: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2014 11

Er bestaan talloze manieren om een website te bouwen. Wie hiermee niet vertrouwd is, heeft waarschijnlijk nog nooit van WordPress gehoord. Maar als je wat opzoekwerk hebt verricht om een website te bouwen, dan is de kans groot dat ook het WordPress-platform ergens opdook. Dat is geen toeval: van het totaal aantal websites wereldwijd draait in 2014 ongeveer 22 procent op deze software. In dit artikel gaan we na hoe dit succes te verklaren is en begeleiden we je bij de eerste stappen om je eigen website op te bouwen en online te zetten.

Eerste hulp bij GDPR voor lokale verenigingen

Eerste hulp bij GDPR voor lokale verenigingen

Bladwijzer 23: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2018 • 23

GDPR (General Data Protection Regulation) of AVG (Algemene Verordening voor Gegevensbescherming): hoe dienen heemkringen, lokale musea en documentatiecentra hier mee om te gaan? De laatste maanden doken diverse bedrijven en consultants op die bedrijven en organisaties aanbieden om hen hierin te ondersteunen tegen betaling. Voor grote bedrijven en organisaties is dit zeker een must, voor lokale organisaties en vzw’s kan het al volstaan om betrouwbare informatie in te winnen bij officiële instanties zoals de gegevensbeschermingsautoriteit (voormalige Privacycommissie) en door de overheid gefinancierde organisaties als SCWITCH of Heemkunde Vlaanderen. In deze bijdrage geven we toelichting bij de basisprincipes van de AVG en geven we enkele modeldocumenten weer om met je heemkundige kring of documentatiecentrum in regel te komen met de AVG. Na een toelichting van de basisbegrippen ‘persoonsgegevens’ en ‘verwerken’ wordt het juridische kader toegelicht met de voornaamste principes van de AVG en worden modellen voor register, privacyverklaring en contracten meegegeven om zelf mee aan de slag te gaan.

Erfgoededucatie voor jongeren? Een cursustraject voor erfgoedaanbieders

Erfgoededucatie voor jongeren? Een cursustraject voor erfgoedaanbieders.

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Met deze cursus wilden we erfgoedorganisaties en erfgoedwerkers overtuigen dat een vruchtbare uitwisseling tussen de erfgoedsector en het secundair onderwijs zeker mogelijk is en niet ingewikkeld hoeft te zijn. Meer nog, de cursus wilde handvesten aanbieden om – met vaak kleine maar haalbare stappen – een werking te initiëren, te verfijnen of verder te ondersteunen. Als lerarenopleider, gidsen-opleider en zelfstandig consulent in de erfgoedsector was het een bijzonder aangename opdracht om dit inzicht te verschaffen. Dit gebeurde door met de organisaties boeiende gesprekken aan te knopen over het vormen van jongeren, door werkvormen uit te testen en door zelf aan de slag te gaan. Gaandeweg ontdekten de deelnemers dat werken met jongeren als doelgroep diepzinnig, betekenisvol en bijzonder leerrijk kan zijn.

Alhoewel dit artikel zeker geen transcriptie wil vormen van de gegeven cursus(momenten), geven we de lezer toch graag enkele ankerpunten mee, die ook in de cursus aan bod kwamen. Op die manier wordt het een neerslag van handvesten die ook aan de organisaties werden aangereikt om zelf aan de slag te gaan met erfgoededucatie voor jongeren.

Erfgoedvrijwilligers motiveren en begeleiden

Hou ze aan boord. (Nieuwe) erfgoedvrijwilligers motiveren en begeleiden

Bladwijzer 5: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2012 • 05

Van april tot mei 2012 konden lokale erfgoedorganisaties in alle provincies de cursusavond ‘Hou ze aan boord! (Nieuwe) erfgoedvrijwilligers motiveren en begeleiden’ volgen. Deze avonden, die ingericht werden door Heemkunde Vlaanderen en het Forum voor Erfgoedverenigingen, bestonden uit een interactieve voordracht van Koen Vermeulen (trainer/consulent vrijwilligerswerk1) en praktijkvoorbeelden van lokale erfgoedverenigingen die hun expertise in vrijwilligerswerking deelden.

Deze cursusreeks was het vervolg op de vorige reeks rond ‘vrijwilligers rekruteren’. Vrijwilligers vinden die zich willen inzetten voor je erfgoedvereniging is één zaak, maar zorgen dat ze willen blijven, is een andere zaak! De vragen die centraal stonden tijdens de avondcursussen waren: Hoe bestuur je anno 2012 best een erfgoedvereniging opdat de vrijwilligers gemotiveerd blijven? Waarop moet je letten als je je bestuur wilt verjongen? Hoe moet je een goed vrijwilligersbeleid voeren? Dit artikel is een samenvatting van de cursus, aangevuld met de gegeven praktijkvoorbeelden.

copyright foto: Parcum

Filmpjes in de erfgoedpraktijk

Filmpjes in de erfgoedpraktijk

Bladwijzer 7: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2013 • 07

In een film kan een organisatie zich uitdrukken in beeld en klank en dat is een krachtige manier om het doelpubliek te bereiken. Er is helaas maar één manier om filmpjes te leren maken: het zelf doen! In de volgende bladzijden zijn een aantal tips te vinden die van pas kunnen komen als je zelf een productie wil opzetten.

Ga digitaal met je (erfgoed)verhaal!

Ga digitaal met je (erfgoed)verhaal! Van wetenschappelijke tekst tot interactieve applicatie

Bladwijzer 14: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2015 14

We kunnen er onmogelijk aan ontsnappen dat onze maatschappij aan een snel tempo digitaliseert. Reeds meer dan de helft van de Vlamingen heeft een smartphone of een tablet. Hiermee liggen we nog ver onder het Europese gemiddelde (ongeveer 70 procent) maar het geeft toch aan dat de digitale informatiedragers steeds meer deel van ons dagelijks leven beginnen uitmaken. Stellen dat ook de erfgoedsector hieraan onderhevig is, is een open deur intrappen. De nieuwe technologieën en hun toepassingen worden dan wel vooral ingezet in de profit marketing, toch is het vooral de erfgoed- en toerismesector die het meeste gediend is met deze nieuwe technologieën. Ze zijn er bijna voor gemaakt. En dat is ook het geval voor wat betreft digital storytelling, of in andere woorden: het vertellen van verhalen aan de hand van de hedendaagse multimediale technieken en digitale kanalen.

Marketeers bijten soms de tanden stuk op het verzinnen en ensceneren van goede verhalen om hun producten op authentieke wijze te promoten. Erfgoed heeft dat probleem gelukkig niet. Ons erfgoed staat bol van grote en kleine verhalen. Dankzij digital storytelling kunnen we bezoekers de verhalen echt laten beleven in en rond onze musea, archiefinstellingen, monumenten, steden of regio’s. De stap naar digital storytelling is echter lang niet voor iedere erfgoedorganisatie evident. Erfgoedbeheerders zien dikwijls de enorme mogelijkheden en voordelen van digital storytelling, maar blijven toch vaak zitten met de vraag hoe ze eraan kunnen beginnen.

Met dit artikel willen we graag een eerste aanzet geven om te starten met digital storytelling. Het is de neerslag van de sessies ‘Ga digitaal met je erfgoedverhaal’ die dit voorjaar in alle Vlaamse provincies werden georganiseerd in het kader van de ‘Erfgoed in de Praktijk’, een laagdrempelige vormingsreeks die de deelnemers helpt bij de organisatie van hun activiteiten tijdens erfgoedevenementen als Erfgoeddag, Open Monumentendag en Open Kerken Weekend. De partners van ‘Erfgoed in de Praktijk’ zijn Familiekunde Vlaanderen, FARO, Heemkunde Vlaanderen, Herita en Stichting Open Kerken.

Geboorte, huwelijk en dood: parochieregisters als bron voor je historisch artikel

Geboorte, huwelijk en dood: parochieregisters als bron voor je historisch artikel

Zonder overdrijven kan men stellen dat de parochieregisters tot de meest geconsulteerde bronnen behoren voor zowel genealogisch als lokaal historisch onderzoek. De parochieregisters, waarin de doop-, huwelijks- en begrafenisakten zijn opgenomen, zijn ruim bekend bij onderzoekers. Het zijn de bronnen bij uitstek om de geschiedenis van individuen, families en gemeenschappen in kaart te brengen. De individuele akten vertellen het verhaal van een individu, een seriële benadering en analyse van de akten werpt een licht op het verleden van een gemeenschap.

Hoewel deze bron ruim bekend is, worden de mogelijkheden van deze bron niet altijd ten volle benut door lokale onderzoekers. Tal van lokale historische studies maken handig gebruik van parochieregisters om de evolutie van de bevolking te bestuderen of om te achterhalen welke periodes werden gekenmerkt door uitzonderlijke mortaliteit. Op basis van de informatie besloten in de parochieregisters kan je echter nog veel meer te weten komen over het sociale, culturele, economische en zelfs politieke leven in het verleden. Deze bijdrage richt zich zowel tot genealogen als heemkundigen en reikt een aantal concrete onderzoeksmogelijkheden aan die tot op heden nauwelijks in lokaal historisch onderzoek aan bod kwamen.

Eerder verschenen in "Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014" 

Gedrukte aandelen als informatiebron voor lokaal historisch onderzoek

Gedrukte aandelen als informatiebron voor lokaal historisch onderzoek

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

In de zoektocht naar meer informatie over wat er zich in onze eigen omgeving afspeelde, is het interessant om ook eens minder gekende wegen in te slaan. In dit artikel willen we graag wijzen op hoe een gedrukt aandeel ten volle benut kan worden als bron voor lokaal historisch onderzoek.

Goed schrijven gebeurt niet zomaar

Goed schrijven gebeurt niet zomaar. Tips om teksten te schrijven voor het internet

Bladwijzer 20: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2017 • 20

Tegenwoordig heeft bijna elke lokaal erfgoedorganisatie wel een kanaal waarmee het online communiceert naar haar publiek. Blogplatformen en sociale media zorgden ervoor dat het internet toegankelijker werd en dat vele technische drempels wegvielen. Hierdoor kon de aandacht meer gaan liggen op de inhoud die erop gepubliceerd wordt.

Maar wat bedoelen we precies wanneer we spreken over schrijven voor het web? Onlinetoepassingen, van een eigen website tot Wikipedia of sociale media, bestaan in allerlei soorten en maten en elk van hen vereist andere technieken om een tekst te schrijven. Logisch toch?

Er zijn verschillende factoren waarmee je rekening moet houden: hoe geef je een goede structuur aan je tekst? Wat is je doel? Wat zijn de redactionele richtlijnen van het medium waarvoor je schrijft? Wie zijn de lezers en hoeveel tijd hebben ze? Met welke technische elementen moet je rekening houden? Deze en andere vragen werpen telkens een nieuw licht op het vormgeven van je uiteindelijke tekst.

Heemkunde en de inventarisatie van luidklokken

Heemkunde en de inventarisatie van luidklokken

Bladwijzer 24: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2019 • 24

Onze kerken krijgen veel minder gelovigen over de vloer, met meer en meer herbestemmingen tot gevolg. Daardoor verliezen ook de luidklokken in de kerktorens hun oorspronkelijke functies en worden ze op die manier kwetsbaar. Nochtans hebben klokken ontegensprekelijk een waarde die verder reikt dan het economische. Historisch, sociaal, artistiek en heemkundig hebben klokken ons nog steeds iets te bieden wat weinig andere kunstvoorwerpen kunnen. Bovendien blijft Vlaanderen achter bij ons omringende gebieden in het inventariseren van het klokkenbestand.

In dit artikel beginnen we met een geïllustreerde beschrijving van wat vroeger van een luidklok verwacht werd en het belang van een goede inventaris. In een verder hoofdstuk verzamelen we voorbeelden van wat men kan vinden op luidklokken om daarna over te stappen naar de praktische aanpak bij het inventariseren en het verzamelen van achtergrondinformatie. We eindigen met een aantal min of meer concrete suggesties om de luidklokken in de belangstelling te houden en niet enkel in het geheugen van de ouderen in de bevolking. We hopen met deze bijdrage een stimulans te zijn voor de lokale heemkundige groepen om werk te maken van een inventaris van het patrimonium aan luidklokken. Uit ervaring weten we dat ze meer dan eens verrast zullen zijn om een stuk erfgoed te ontdekken waarvan ze alleen auditief ooit iets hebben vernomen.

Heemkunde en duurzaamheid

Studie van het verleden, blik op de toekomst. Heemkunde en duurzaamheid

Bladwijzer 11: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2014 11

De hoofdtaak van een heemkundige kring is de studie van het ‘heem’ en de lokale geschiedenis. Dit is en zal altijd de hoofdbekommernis van de heemkundige kringen zijn. Toch zou je kunnen beweren dat een heemkundige kring, net als ieder van ons, eigenlijk ook de verantwoordelijkheid heeft om rond duurzaamheid te werken en bijvoorbeeld de impact van de activiteiten op de leefomgeving te evalueren. Op die manier kunnen heemkundigen - hoewel ze vooral werken met het verleden - er ook voor zorgen dat er ons een mooie toekomst te wachten staat.

Het belang van een sterk draagvlak – Lokale erfgoedraden in Vlaanderen

Het belang van een sterk draagvlak - Lokale erfgoedraden in Vlaanderen

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Als adviesraad werk je nooit voor jezelf. Het voornaamste doel van een erfgoedraad is om het beleid te ondersteunen en te adviseren. Maar erfgoedraden nemen ook andere taken op zich: overleg tussen aangesloten leden, de organisatie van een Erfgoeddag of een Open Monumentendag, infomomenten tot zelfs vorming. Ook in deze activiteiten werkt een erfgoedraad niet voor zichzelf, maar ten dienste van de bevolking of de verenigingen. Juist omdat je als adviesraad werkt voor het beleid, de verenigingen en de bevolking, is het belangrijk dat deze groepen op de hoogte zijn van je werking, het belang ervan erkennen en je ook ondersteunen.

Het gemeentearchief als rijke bron voor lokale bedrijfsgeschiedenis

Over hinderlijke inrichtingen en patentplichtigen. Het gemeentearchief als rijke bron voor lokale bedrijfsgeschiedenis

Bladwijzer 16: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2016 • 16

Voor heemkundigen en amateurhistorici is het bestuderen van een lokaal bedrijf of een lokale nijverheid bijzonder interessant. Zo’n studie hoeft zich niet te beperken tot het puur economische (welke producten, hoeveel werknemers, enzovoort). Er zijn ook heel wat linken met het sociale en politieke leven in een gemeente. Zaakvoerders waren vaak actief in de lokale politiek. Stakingen en arbeidsonrust in een bedrijf vertellen ons dan weer iets over de sociale toestanden. De aanwezigheid van veel arbeiders werkte de opkomst van het socialisme in de hand. Vaak leidde dat tot conflicten met de meer landelijke bevolking. Arbeiders en bedienden verenigden zich in vakverenigingen, maar ook in vrijetijdsclubs: harmonieën, fanfares of fietsclubs. Bedrijfsgeschiedenis heeft ook een stevige link met onroerend erfgoed. Veel bedrijven lagen tot na de Tweede Wereldoorlog immers pal in het centrum van de gemeente en bepaalden daarmee ook sterk het uitzicht. Rond fabrieken ontstonden wijken en buurten. Oude bedrijfsgebouwen staan soms jarenlang leeg. Grondig historisch onderzoek helpt om oude bedrijfspanden te waarderen: afbreken of een nieuwe bestemming geven. Ten slotte vinden we in veel heemkundige musea werktuigen en machines. Waarvoor dienden ze? Hoe werden ze precies gebruikt?

Vaak wordt uit het oog verloren hoe belangrijk het negentiende- en twintigste-eeuws gemeentearchief wel is voor dat soort onderzoek. In dit artikel geven we naast een algemeen plan van aanpak een overzicht van de heel diverse bronnen uit het gemeentelijk archief die gebruikt kunnen worden bij het schrijven van een boek of artikel over een lokaal bedrijf. We sluiten af met twee aanvullende informatiebronnen: interviews en beeldmateriaal.

Hoe archiveer ik websites?

Hoe archiveer ik websites?

Bladwijzer 18: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2016 • 18

De meeste organisaties hebben al een of meer websites versleten. Bij de overgang naar een nieuwe website stellen organisaties zich wel eens de vraag hoe ze de oude kunnen archiveren. Vaak bevat zo’n oude website interessante gegevens die niet meer relevant zijn voor de nieuwe, maar die wel een historische waarde hebben voor de organisatie. Wat is dan de eenvoudigste manier om die informatie te archiveren?

Nog niet zo heel lang geleden bestonden websites enkel uit statische html-pagina’s. Dit zijn eenvoudige tekstpagina’s met een opmaak die de webbrowser kan omvormen tot een webpagina. Om deze websites te archiveren, volstond het om het mapje met de bestanden naar je eigen computer te kopiëren. Recente websites maken echter gebruik van een Content Management Systeem (CMS). Dit is een databank waarin de website-informatie wordt beheerd en waarin webpagina’s samengesteld worden op het ogenblik dat ze geopend worden. Dit maakt de website dynamisch, maar ook veel moeilijker om te archiveren.

In dit artikel bespreken we hoe zo’n (dynamische) website op een eenvoudige manier digitaal gearchiveerd kan worden. De website zal terug statisch gemaakt worden en offline opgeslagen worden in een vorm waarin ze op lange termijn bewaard kan worden. Net zoals bij e-mails is het digitale karakter bij websites een essentiële eigenschap die bewaard moet worden. Zonder digitale bewaring zou je de look & feel en de ervaring om door de website te surfen missen.

Hoe beschrijf ik audiovisueel materiaal?

Hoe beschrijf ik audiovisueel materiaal?

Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017 • 19

Voor het verdere behoud en beheer van je audiovisueel materiaal, ook als je het digitaliseert, is het belangrijk dat je het beschrijft. Dit artikel maakt duidelijk hoe archief- en collectiebeheerders die niet gespecialiseerd zijn in audiovisuele materialen, dat op een eenvoudige manier kunnen doen. Door beschrijving van je audiovisueel archief vermijd je informatieverlies. In sommige gevallen kan het heel wat centen en energie kosten om achteraf te achterhalen wat je vandaag kan beschrijven.

Hoe betrek je vrijwilligers in maatschappelijk kwetsbare posities bij je erfgoedorganisatie?

Hoe betrek je vrijwilligers in maatschappelijk kwetsbare posities bij je erfgoedorganisatie?

Histories vond erfgoedorganisaties die mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie kansen geven als vrijwilliger. In deze brochure presenteren we twintig best practices van erfgoedorganisaties in interviews met vrijwilligers en hun coördinatoren. We doen dat om te informeren, te inspireren en te enthousiasmeren. Eerst verduidelijken we een paar begrippen en geven we verschillende redenen waarom erfgoedorganisaties en vrijwilligers in maatschappelijk kwetsbare posities graag met elkaar in zee gaan. En geven we tien concrete tips voor een inclusieve vrijwilligerswerking.

 

Hoe e-mails archiveren?

Hoe e-mails archiveren?

Bladwijzer 16: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2016 • 16

Het archiveren van e-mails is voor veel organisaties een uitdaging. Mailboxen puilen uit van inkomende en uitgaande berichten en worden steeds meer als een vergaarbak van informatie en kennis gebruikt, mede omdat ze allerlei bestanden in bijlagen kunnen bevatten. Dit is geen goede manier van werken indien je de informatie voor lange termijn wil bewaren. E-mailtoepassingen zijn immers niet gemaakt om duurzaam te bewaren. Bij de bewaring van e-mails vormt het behoud van de band tussen bijlagen en e-mail een extra uitdaging.

Voor de bewaring van e-mails op mailservers en in e-mailclients bestaat er geen standaardformaat. E-mailclients, zoals Microsoft Outlook of Apple Mail, gebruiken een eigen propriëtair bestandsformaat. Dit kan betekenen dat niet alle metadata bewaard worden en dat e-mails onleesbaar worden wanneer de e-mailclient niet meer beschikbaar is. Bovendien gebruiken steeds meer mensen webmaildiensten zoals Gmail of Outlook.com (het vroegere Hotmail). Wanneer deze diensten stoppen of (hoge) kosten beginnen vragen, dreig je al je e-mails te verliezen.

Het artikel is opgebouwd in twee delen: In het eerste deel geven we je enkele vuistregels mee over het duurzaam omgaan met e-mail en in het tweede deel gaan we aan de slag met enkele tools. We gaan uit van het digitaal archiveren van e-mails. E-mails zijn documenten die digitaal geboren zijn. Het digitaal zijn is dan ook een essentieel kenmerk dat bewaard moet worden.

Hoe kun je Linked Open Data thesauri gebruiken om je collectie te beschrijven?

Hoe kun je Linked Open Data thesauri gebruiken om je collectie te beschrijven?

Bladwijzer 17: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2016 • 17

Een goede collectiebeschrijving is niet alleen noodzakelijk voor een goed beheer van je collectie, maar ook voor de doorzoekbaarheid ervan. Een beschrijving van het geheel en de delen geeft je reeds een overzicht van je collectie, maar hiernaast is ook een goede beschrijving per voorwerp gewenst. Het achterhalen van de gegevens die het verhaal achter elk voorwerp vertellen (bijvoorbeeld het gebruik en de herkomst), vereist echter kennis. Als deze kennis aanwezig is in kleine collectiebeherende organisaties, zit ze vaak verspreid bij verschillende medewerkers. Zij dienen samen te werken bij de beschrijving, niet alleen om ze zo volledig mogelijk te krijgen maar ook te verzekeren dat gelijkaardige voorwerpen een gelijkaardige beschrijving krijgen, en geen verschillende.

Een gelijkaardige beschrijving voor gelijkaardige voorwerpen veronderstelt het gebruik van dezelfde termen. Als je voor de beschrijving van een voorwerp bijvoorbeeld een dialectwoord in plaats van een gestandaardiseerde term gebruikt, zal je het voorwerp nog wel terugvinden in de collectiecatalogus maar mogelijk andere medewerkers niet wanneer zij bij het zoeken andere dialectwoorden gebruiken. Bovendien beperkt een dialect zich steeds tot een bepaalde regio, waardoor het gebruik van dialectwoorden in collectiebeschrijvingen de collecties ontoegankelijk maakt voor geïnteresseerden van buiten de regio. Dit is slechts één voorbeeld waarom je in je collectiebeschrijving steeds moet gebruikmaken van gestandaardiseerde termen zoals die zijn vastgelegd in een thesaurus.

Het normaliseren van je collectiebeschrijving met een geschikte thesaurus is echter een tijdrovende en foutgevoelige taak. Vaak moet je immers eerst voor iedere term de juiste schrijfwijze in de thesaurus opzoeken en deze vervolgens handmatig overnemen in je collectiebeheersysteem. Bovendien zijn thesauri geen statisch gegeven. Ze evolueren doordat ze verder worden uitgebreid en geactualiseerd. Hierdoor loop je al snel het risico dat je termenlijst veroudert. Bovendien wil je je collectiedata mogelijk niet enkel doorzoekbaar maken, maar ze ook verrijken met bijkomende contextuele informatie.

In dit artikel gaan we op zoek naar het antwoord op de volgende vragen: hoe kun je het gebruik van een thesaurus bij het beschrijven van je collectie vereenvoudigen, en ze minder arbeidsintensief en foutgevoelig maken? Biedt het gebruik van Linked Open Data thesauri hiervoor een oplossing? En hoe doe je dat dan in de praktijk?

Hoe maak je een digitaal (erfgoed)filmpje?

En actie! Hoe maak je een digitaal (erfgoed)filmpje?

Bladwijzer 23: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2018 • 23

Met een filmpje promotie maken voor een activiteit, een erfgoedobject in de kijker zetten of een oud filmfragment in een nieuw digitaal jasje gieten: klinkt leuk. Maar... hoe begin je eraan? In dit artikel overlopen we  hoe je eenvoudig een verhaal kan ontwikkelen, welke materialen en welke toepassingen je kan gebruiken om te filmen en hoe je filmpjes kan publiceren op het internet.

Platformen zoals YouTube zijn razend populair bij jongeren tussen 18 en 34 jaar en genereren elke dag miljarden uren aan weergaven. Filmpjes over erfgoed zijn er echter nog zeldzaam. Nochtans is filmpjes maken niet zo moeilijk meer. Want zeg nu zelf, als die snotneuzen dat kunnen...

In het voorjaar van 2018 organiseerden de partners van Erfgoed in de Praktijk een starterscursus waarin de deelnemers leerden welke mogelijkheden er zijn om zelf de eerste stappen te zetten om een filmpje te maken. Dit artikel is een neerslag van de inhoud van deze cursus die ook werd aangevuld met de vele tips en adviezen die we meekregen van de deelnemers.

Hoe organiseer ik sociale en toegankelijke erfgoedactiviteiten?

Hoe organiseer ik sociale en toegankelijke erfgoedactiviteiten? Cultuur voor en door mensen in armoede

Bladwijzer 20: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2017 • 20

Bovenstaande titel was de titel van een vorming binnen de reeks 'Erfgoed in de praktijk' tijdens het najaar van 2016. Maar over wie gaat het als we denken aan 'sociaal' en 'toegankelijk'? Hoe maken we een erfgoedverhaal voor iedereen? Mensen in kwetsbare situaties blijken weinig tot niet aan erfgoed te participeren. Voor welke kwetsbare mensen willen en kunnen we werken? Deze groepen zijn erg verscheiden, daarom werd in de vorming de focus gelegd op mensen in armoede. Hoe sluiten we hen in, in plaats van uit? Hoe ontginnen we dit potentieel? En wat kunnen erfgoedorganisaties voor hen betekenen?

Hoe organiseer je een gezinsvriendelijke erfgoedactiviteit?

Kinderen toegelaten: hoe organiseer je een gezinsvriendelijke erfgoedactiviteit?

Verschillende studies toonden reeds aan dat de kans op cultuurparticipatie bij volwassenen veel groter is wanneer zij al op jonge leeftijd deelnemen aan culturele activiteiten. Uit de analyse van de cijfers van de participatiesurvey 20141 blijkt bovendien dat cultuuractieve ouders hun kinderen (vooral kinderen uit de leeftijdsgroep 6 -12 jaar) ook frequent meenemen naar culturele activiteiten. 2 Steeds meer culturele instellingen zetten dan ook in op activiteiten voor gezinnen met kinderen: spelkoffers, gezinsparcours en speurtochten in musea, gezinsvoorstellingen op zondagnamiddag in cultuurcentra, theaterstukken met een dubbele bodem en verhaallijn voor zowel ouders als kroost.

Om lokale erfgoedorganisaties en deelnemers aan erfgoedevenementen als Erfgoeddag, Open Monumentendag en Open Kerkendagen te helpen bij de organisatie van hun eigen gezinsvriendelijke activiteit werd in het najaar van 2015 in alle Vlaamse provincies de vormingsavond ‘Kinderen Toegelaten’ ingericht. Die vormingen, begeleid door Chris Ferket van Mooss vzw, werden georganiseerd in het kader van ‘Erfgoed in de Praktijk’, een laagdrempelig vormingsinitiatief van Familiekunde Vlaanderen, FARO, Heemkunde Vlaanderen, Herita en Stichting Open Kerken. Tijdens de sessies stonden de deelnemers onder andere stil bij volgende vragen: hoe ziet een gezin anno 2016 eruit? Wat zijn hun noden en wensen? Hoe kan je jouw erfgoed aantrekkelijk voorstellen aan families? Hoe verzin je een origineel intergenerationeel aanbod? Hoe begeleid je dit? Hoe promoot je jouw gezinsactiviteit? Dit artikel is een neerslag van die vorming en bevat een heleboel concrete ideeën en tips om zelf aan de slag te gaan.

Eerder verschenen in "Bladwijzer 16: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2016"

 

Hoe publiceer je rekenbladen of datasets met heemkundige informatie op Wikidata?

Hoe publiceer je rekenbladen of datasets met heemkundige informatie op Wikidata?

Bladwijzer 22: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2018 • 22

Wellicht bewaar je als heemkundige kring heel wat informatie over lokaal erfgoed in rekenbladen. Die rekenbladen zijn ook voor personen buiten je heemkundige kring interessant. In het vorige nummer van Bladwijzer werd uitgelegd hoe je een rekenblad makkelijk leesbaar kunt maken voor andere personen en computers. Je data aan derden beschikbaar stellen maakt het mogelijk dat je werk door een groter publiek gebruikt en gewaardeerd kan worden. Een goed begin is je rekenbladen op je eigen website downloadbaar te maken. In dit artikel leer je hoe je die informatie via Wikidata gemakkelijk kan delen en hoe anderen je informatie verder kunnen aanvullen.

Hoe schrijf ik een historisch verantwoord artikel?

Hoe schrijf ik een historisch verantwoord artikel? Tips voor een betere valorisatie van heemkundig onderzoek

Bladwijzer 3: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2011 • 03

Jaarlijks worden honderden pagina’s onderzoek gepubliceerd in de vele tientallen heemkundige en historische tijdschriften die Vlaanderen rijk is. Deze vele bijdragen vormen de schriftelijke neerslag van vele uren onderzoek dat werd gevoerd in archieven, bibliotheken en documentatiecentra. Het hoeft geen verbazing te wekken dat de kwaliteit van deze artikelen sterk van auteur tot auteur kan verschillen. Deze kwaliteitsverschillen hebben meestal niets te maken met het onderzoek zelf. Het betreft hoofdzakelijk de manier waarop het onderzoek aan het lezerspubliek wordt voorgesteld. Deze bijdrage is een pleidooi om meer aandacht te schenken aan de voorbereiding en redactie van artikelen. Uiteindelijk komt een dergelijke aanpak zowel de auteur, het tijdschrift als de lezer ten goede. De kwaliteit van een artikel wordt immers niet alleen bepaald door het feit of de auteur de bronnen correct of verkeerd heeft geïnterpreteerd. Ook de opbouw en de structuur van een artikel is bepalend voor de kwaliteit.

Hoe schrijf ik een historische tekst? Schrijven over de lokale muziek- en spektakelcultuur vanaf 1800

Hoe schrijf ik een historische tekst? Schrijven over de lokale muziek- en spektakelcultuur vanaf 1800

Bladwijzer 24: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2019 • 24

De lokale geschiedenis van theater, dans, muziek en film spreekt tot de verbeelding. Of het nu gaat om het verhaal van een muziekvereniging, theatergezelschap, individuele artiest, of om de geschiedenis van een film-, theater- of concertzaal: het vindt allemaal een plaats onder de brede noemer ‘muziek- en spektakelcultuur’. Het analyseren van bronnenmateriaal over dergelijke thema’s kan prachtige publicaties opleveren. Maar hoe begin je hieraan? Hoe overstijg je de klassieke kroniek van een vereniging of een persoon? Hoe formuleer je een boeiende vraagstelling? Hoe vind je de gepaste bronnen? En hoe bouw je een tekst op? We overlopen hier enkele tips die hopelijk de honger aanwakkeren om zelf met bronnen van muziek- en spektakelcultuur uit jouw lokale context aan de slag te gaan!

Hoe schrijf je een mentaliteitsgeschiedenis van je familie, gemeenschap, dorp of stad?

Hoe schrijf je een mentaliteitsgeschiedenis van je familie, gemeenschap, dorp of stad?

In de mentaliteitsgeschiedenis richten we ons niet zozeer op de feiten van de Grande Histoire, maar eerder op het dagelijkse leven van de mensen. Het voornaamste uitgangspunt voor het schrijven van een mentaliteitsgeschiedenis is de vraag: ‘hoe zouden onze ouders en voorouders reageren moesten ze kunnen verrijzen en opnieuw in hun dorp wakker worden?’ Daarbij ligt de nadruk vooral op de contrasten en verschillen.

In dit artikel - te downloaden als PDF - proberen we te antwoorden op de volgende vragen.

    • Hoe kan je een document produceren dat niet alleen de eigen familie kan interesseren maar ook een ruimer publiek, jong en oud? Hoe het anekdotische, het lokale overstijgen, het document zo wetenschappelijk mogelijk onderbouwen? Oorspronkelijk dacht ik een dorps- en familiekroniek te schrijven, maar toch hoopte ik meteen mijn werk toegankelijk te maken voor een ruimer publiek.
    • Hoe kan men een verhaal vertellen waar anderen zich in kunnen herkennen?
    • Hoe de gesproken streektaal, het dialect integreren?
    • Hoe kan men de heemkundeliteratuur proberen te innoveren?
    • Hoe pakt men het aan wanneer men geen professionele historicus is, zoals ik?

Dit zijn slechts enkele uitdagingen. Men kan ze op verschillende manieren aanpakken en daar wil de auteur het in dit artikel over hebben. Lees snel verder.

Eerder verschenen in "Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017"

Hou je softwarekosten onder controle met SOCIALware

Hou je softwarekosten onder controle met SOCIALware

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

Aan software valt in deze door technologie gedomineerde samenleving amper te ontsnappen. Jammer genoeg kosten commerciële software-pakketten vaak een bom geld en hebben non-profitorganisaties dikwijls niet het budget om deze aan te schaffen.

Om je ICT-budget onder controle te houden kan je op zoek gaan naar gratis alternatieven zoals open-sourcesoftware, freeware of freemium-software. Over het kiezen van dit type software vind je een inleiding op onze website. 1 Hoewel deze alternatieven vaak een oplossing bieden, heeft commerciële software ook voordelen. De gebruiksvriendelijkheid is doorgaans iets groter, je hebt als consument recht op garantie en je kan met problemen aankloppen bij het bedrijf dat de software produceerde. Bovendien zal je minder last hebben van advertenties en spyware die ongevraagd op je computer opduiken.

Wegens deze voordelen op tegenover de prijs die je voor commerciële software moet betalen? Dat is een vraag waarop geen eenduidig antwoord bestaat en waarvoor je geval per geval de afweging zal moeten maken. Maar als in jouw analyse om een softwarepakket al dan niet aan te kopen de prijs de enige hinderpaal is, dan kan je als vzw terecht bij SOCIALware.

SOCIALware is de Belgische partner in een wereldwijd netwerk (TechSoup Global) die softwarelicenties aanbiedt aan vzw’s voor ongeveer vier procent van de werkelijke productwaarde. Een aanzienlijke besparing dus!

 

Houtwormkever op bezoek

Ongenode gasten: houtwormkever op bezoek

Bladwijzer 6: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen januari 2013 • 06

Bij het beheer van een erfgoedcollectie komt heel wat kijken. De inspanningen om het grote publiek te laten kennismaken met de inhoud zijn vaak niet min. Maar soms krijgen erfgoedbeheerders ook minder aangenaam bezoek. Wat moet je doen als je collectie bij de houtwormkever in de smaak valt?

Copyright Freepik

Hulpmiddelen metaaldetectie

Hulpmiddelen voor metaaldetectoristen

Naslagwerk metaaldetectie

Heb je een metalen voorwerp gevonden, maar kan je het niet identificeren, is het gecorrodeerd of weet je niet hoe je het optimaal bewaard? In dit overzicht worden de meest gebruikte referenties over metaaldetectie gebundeld. De beste literatuur en websites voor het determineren, reinigen en conserveren van je vondsten worden opgelijst.

Copyright Freepik

Schaallatjes voor vondstfotografie

Wanneer je je vondst fotografeert, is een schaallatje essentieel. Zonder een referentiemaat is het namelijk moeilijk om een idee van de grootte van je object te krijgen. Je kan hiervoor een meetlat gebruiken of misschien kocht je er een online. Geen van beide in huis? Print dan dit pdf-bestand. Let op dat de afdrukgrootte ingesteld staat op 100 % en controleer nogmaals of de maat correct is na het printen. Je kan de afgedrukte schaallatjes verstevigen door ze op dun karton te kleven.

Kom je naar een van onze vormingen of opleidingen rond metaaldetectie? Dan kan je altijd een schaallatje (zie afbeelding) van Histories vragen!

Vondstenkaartje

Na het reinigen en verpakken van je vondst voeg je een vondstenkaartje toe. Zo'n kaartje bevat de belangrijkste gegevens over je gevonden object. Je kan het vasthangen aan de verpakking of bij je vondst steken. In dit laatste geval vul je de gevraagde informatie in met potlood om chemische reacties met de vondst te voorkomen. Tip: plaats dit vondstenkaartje naast je object wanneer je er foto's van neemt.  Zo kan je gemakkelijk je foto('s) van je vondst aan de bijhorende gegevens linken.

Individuele vreemdelingendossiers als bron voor lokale migratiegeschiedenis

België, land van belofte? Individuele vreemdelingendossiers als bron voor lokale migratiegeschiedenis

Bladwijzer 19: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2017 • 19

Migratie is van alle tijden. De twee en een half miljoen vreemdelingendossiers die voor de jaren 1840-1951 in het Algemeen Rijksarchief te Brussel worden bewaard, zijn daarvan stille getuigen. Als historische bron zijn individuele vreemdelingendossiers onderbenut. Nochtans bieden ze talloze onderzoeksmogelijkheden voor heemkundigen en genealogen. In dit artikel lees je er meer over.

Inspirerende voorbeelden om aan de slag te gaan met sporterfgoed

Symposium ‘Het Geheugen van de Sport’. Inspirerende voorbeelden om aan de slag te gaan met sporterfgoed

Bladwijzer 16: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2016 • 16

Op 16 oktober 2015 zakte de sport- en erfgoedwereld in groten getale af naar het Sportimonium
voor een symposium over sporterfgoed. Naar aanleiding van het project ‘Het Geheugen van de
Sport’ had het museum verschillende sprekers uit binnen- en buitenland uitgenodigd om enkele best
practices te komen presenteren over het omgaan met sportarchieven en -erfgoed. Wat is sporterf-
goed en waarom is het vrijwaren ervan zo belangrijk ? Hoe kan jij aan de slag gaan met het spor-
tieve verleden van jouw gemeente of club en waar kan je dan terecht? Op deze en andere vragen
kregen de deelnemers een antwoord.

Het symposium vormde het officiële startschot van het project ‘Het Geheugen van de Sport’, dat mogelijk wordt gemaakt dankzij de steun van het Fonds Baillet Latour. De heer Alain De Waele, secretaris-generaal van het Fonds, mocht het symposium inleiden. Vervolgens was het aan Bregt Brosens, wetenschappelijk medewerker van het Sportimonium, om het project voor te stellen. De bedoeling van het project is het sporterfgoed van België in kaart te brengen en de vele sportclubs en -federaties aan te sporen om zelf aan de slag te gaan met hun erfgoed. ‘Vaandel ‘Velo-club Rap zijn Wint’, collectie Sportimonium Algemeen Rijksarchivaris Karel Velle benadrukte de noodzaak om het Belgische sportpatrimonium te bewaren. Hij wees erop dat sporterfgoed tot voor kort te stiefmoederlijk werd behandeld. "De ‘bezitters’ van sportarchieven en -erfgoed zijn zich nauwelijks bewust van het belang ervan, aldus Velle, waardoor het vaak slecht wordt bewaard." Concreet zijn volgens hem drie acties noodzakelijk om het Belgische sportpatrimonium veilig te stellen.

1) In de eerste plaats is het belangrijk dat archieven en erfgoed worden geregistreerd. Daarvoor moet men echter weten waar ze worden bewaard.

2) Voorts dient erfgoed goed beheerd te worden. Waar het precies bewaard wordt, is minder van belang, zolang dit maar centraal gebeurt en sportarchieven en –erfgoed gedeeltelijk of geheel digitaal ontsloten worden.

3) Tot slot acht Velle een goede zorg voor het Belgische sporterfgoed maar mogelijk indien diverse actoren samenwerken.

 

Interactief rondleiden van je publiek

Interactief rondleiden van je publiek. Tips om bezoekers van je erfgoedevenement te begeesteren

Bladwijzer 14: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2015 14

Rondleiden is een kunst. Niet elke gids slaagt erin om bezoekers mee te slepen, en niet elke gids is een geboren verteller, maar de kneepjes van het vak kan iedereen leren. In het najaar van 2014 werden de vormingsavonden ‘Interactief rondleiden van je publiek. Inleidende vorming voor gelegenheidsgidsen tijdens erfgoedevenementen’ georganiseerd in het kader van Erfgoed in de Praktijk, een laagdrempelige vormingsreeks die de deelnemers helpt bij de organisatie van hun activiteiten tijdens erfgoedevenementen als Erfgoeddag, Open Monumentendag en Open Kerken Weekend. De partners van Erfgoed in de Praktijk zijn Familiekunde Vlaanderen, FARO, Heemkunde Vlaanderen, Herita en Stichting Open Kerken.

Tijdens de vormingen in de vijf Vlaamse provincies dachten gelegenheidsgidsen, professionele gidsen, heemkundigen en erfgoedwerkers samen na over de ontsluiting van lokaal erfgoed op een interactieve manier. Dit kan gebeuren tijdens een rondleiding of bezoek naar aanleiding van een erfgoedevenement, maar is uiteraard eveneens van toepassing op een permanent aanbod. Dit artikel is een neerslag van die vorming met heel wat tips om in interactie te treden met je bezoekers.

Jongeren en heemkunde

Jongeren en heemkunde: Want heemkunde is hip!

Bladwijzer 4: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2012 • 04

Deze bijdrage vormt een genuanceerde neerslag van een getuigenis in het kader van de workshop ‘Jongeren & heemkunde’ tijdens de studiedag Heemkunde Actueel in Gent op zaterdag 19 november 2011. Dit artikel pleit voor een intergenerationeel bestuur waarbij jongeren en ouderen samen aan de heemkundige kar trekken, en daarmee wordt er deels ingaan tegen het artikel van Rob Bartholomees van de ‘Tervuersche Jeugd van Tegenwoordig’ in Bladwijzer 3. De evolutie van de Wielsbeekse heemkring naar een jonger bestuur en een frissere en modernere heemkundige aanpak wordt hier uit de doeken gedaan aan de hand van drie tijdsperiodes: ‘De praatbarak’ (1981-2007), ‘Het grote schisma’ (2007-2011) en ‘De hippe heemkring’ (2011-...).

Lokaal erfgoed op maat van kinderen?!

Lokaal erfgoed op maat van kinderen?!

Bladwijzer 4: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2012 • 04

In 2011 liep de cursusreeks ‘Lokaal erfgoed op maat van kinderen?!’ in de vijf Vlaamse provincies. Lokale erfgoedmedewerkers werden uitgenodigd om, gespreid over drie cursusavonden, kennis te maken met erfgoededucatie in het basisonderwijs. De rode draad doorheen de sessies was hoe erfgoedorganisaties in samenwerking met basisscholen een sterk educatief aanbod kunnen realiseren voor klassen uit het lager onderwijs. Hoe kunnen erfgoedorganisaties hun erfgoedschatten ontsluiten voor deze doelgroep en op welke wijze kunnen basisscholen dit aanbod doelgericht inbedden in hun onderwijsaanbod? In dit artikel wordt kort weergegeven wat er aan bod kwam in de drie sessies.

Lokaal onderzoek naar dienstpersoneel: buitenlandse dienstmeiden in negentiende-eeuws Antwerpen

Lokaal onderzoek naar dienstpersoneel: buitenlandse dienstmeiden in negentiende-eeuws Antwerpen

Bladwijzer 18: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2016 • 18

Dit artikel koppelt informatie over buitenlandse dienstmeiden uit lokale Antwerpse vreemdelingendossiers en bevolkingsregisters. De digitalisering van de lokale vreemdelingendossiers en het stelselmatig invoeren van de gegevens in een databank, laat toe om dit op een vlotte manier te doen. Deze werkmethode maakt het mogelijk om de levensloop van deze mensen vanaf hun aankomst in de stad tot hun vertrek te reconstrueren. Diezelfde werkwijze kan toegepast worden op andere groepen buitenlanders in de negentiende-eeuwse stad en is nuttig om individuele levensverhalen te achterhalen. Hopelijk biedt deze studie inspiratie voor verder onderzoek naar de geschiedenis en levensloop van buitenlanders in negentiende-eeuws Antwerpen of elders.

Het verdere verloop van dit artikel bestaat uit vier delen. Ten eerste wordt de context van negentiende-eeuws Antwerpen besproken. Vervolgens komen de mogelijkheden van de bronnen aan bod. Daarna wordt de levensloop van twee Nederlandse zussen besproken die beiden in Antwerpen aan de slag gingen. Hierbij zullen zowel de vreemdelingendossiers als de bevolkingsregisters gebruikt worden. In het laatste deel zullen de migratietrajecten, vestigingspatronen en het profiel van buitenlandse dienstmeiden besproken worden die aankwamen in Antwerpen in 1850 en 1880. Voor dit deel wordt enkel gebruik gemaakt van de informatie uit de vreemdelingen dossiers.

MEDEA als ‘crowdsourcing’ registratieplatform voor metaaldetectievondsten in Vlaanderen

Digitaal erfgoed van bodem tot cloud. De ontwikkeling van MEDEA als 'crowdsourcing' registratieplatform voor metaaldetectievondsten in Vlaanderen

Bladwijzer 18: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2016 • 18

In de bodem bevinden zich heel wat restanten uit het verleden. Met een metaaldetector kan eigenlijk iedereen deze archeologische nalatenschap opsporen. Sinds kort is dat ook wettelijk toegelaten. Het MEDEA-platform wil de vele detectievondsten online beschikbaar maken voor onderzoekers en het brede publiek. Zo wordt de hobby niet alleen een fijn tijdverdrijf, maar krijgt ze ook een wetenschappelijke meerwaarde. MEDEA is een driejarig project van de vakgroep Kunstwetenschappen en Archeologie (SKAR) en de onderzoeksgroep Sociale Media en Informatietechnologie (SMIT) aan de Vrije Universiteit Brussel en PACKED vzw.

Meer dan een pop-up: waardevolle en betaalbare erfgoedtentoonstellingen voor één dag

Meer dan een pop-up: waardevolle en betaalbare erfgoedtentoonstellingen voor één dag

Heel wat vrijwilligersorganisaties uit het brede culturele veld realiseren jaarlijks activiteiten waaronder tal van tentoonstellingen. Veel organisaties starten met een grote evidentie aan de realisatie van een tentoonstelling, eventueel in combinatie met andere media zoals een boek, een interview, een theaterstuk. Het organiseren van een expo is een grote uitdaging, die tal van acties bundelt. Het is veel werk, vergt veel energie en neemt een grote hap uit het budget. Veel tentoonstellingen zijn van korte duur, soms zelfs voor één dag. Heel vaak is de intentie er om een langer lopende expo te organiseren, maar is het niet haalbaar omwille van tal van praktische redenen zoals de beschikbaarheid van de ruimte of vrijwilligers. Ondanks de korte duur toch een waardevolle en duurzame erfgoedtentoonstelling op touw zetten, is dan ook een grote uitdaging.

Een standaard checklist voor het maken van een tentoonstelling is natuurlijk onmogelijk. Het specifieke karakter, de verschillende doelstellingen en de aanpak vereisen telkens maatwerk. Toch geven we hierbij 15 tips voor de realisatie van een expo-voor-één-dag. We treden uit onze comfortzone en zetten in op het versterken van publieksparticipatie en verbinding met de buurt of gemeenschap. Deze lijst is niet sluitend, het is een raamwerk voor het realiseren van betekenisvolle expo’s. We denken na over wat een tentoonstelling is of kan zijn. De 15 tips zijn allen evenwaardig. De volgorde is deels gebaseerd op de verschillende stappen in het proces van de realisatie. Ze zijn bovenal een pluim voor alle gedreven vrijwilligers die het cultuur-erfgoedveld kleuren met tal van interessante activiteiten, om hen goesting te geven in een actievolle toekomst!

Eerder verschenen in "Bladwijzer 22: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2018" 

Mogelijkheden en beperkingen van staten van goed in het historisch onderzoek

Over wezen en wafelijzers: mogelijkheden en beperkingen van staten van goed in het historisch onderzoek

Bladwijzer 2: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2011 • 02

Dit artikel gaat dieper in op de formele kenmerken, de vormingsgeschiedenis en de representativiteit van staten van goed. Via een diepte-analyse van honderden boedels uit de Aalsterse regio, probeert dit artikel stap voor stap de staten van goed te ontleden. Van belang is dat deze studie een grotere reikwijdte heeft, ver voorbij de regionale grenzen. Ook andere regio’s uit het voormalige graafschap komen voor het voetlicht. Het is de intentie om de lezer een leidraad te geven bij het onderzoek van boedels en te wijzen op de mogelijkheden en beperkingen van deze rijke bron.

Nieuws van de Groote Oorlog voor heemkundigen

Nieuws van de Groote Oorlog voor heemkundigen

Bladwijzer 15: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2015 • 15

Geïnteresseerd in de Groote Oorlog? Via de website www.archief.be, met als titel Nieuws van de Groote Oorlog, krijg je toegang tot meer dan 360.000 pagina’s Belgisch persmateriaal uit de Eerste Wereldoorlog. Zeventien organisaties uit Vlaanderen werkten twee jaar lang aan het inventariseren, digitaliseren en online brengen van honderdduizenden krantenpagina’s uit 1914-1918. Het project stelt de informatie uit deze kwetsbare nieuwsbladen veilig voor toekomstige generaties en zet het digitale erfgoed van de Eerste Wereldoorlog internationaal op de kaart. De uitwisseling van begin 2016 met het project Belgian War Press zal bovendien dit unieke persmateriaal voor het eerst in zijn totaliteit samenbrengen. Nieuws van de Groote Oorlog realiseert op die manier een van de grootste databanken ter wereld met persmateriaal uit 1914-1918, dat dankzij een projectsubsidie van de Vlaamse overheid ook doorzoekbaar is in het Engels, Frans en Duits.

Op zoek naar bronnen voor sportgeschiedenis

Een duik in het sportieve leven van Vlaanderen. Op zoek naar bronnen voor sportgeschiedenis

Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014 • 12

Geschiedenis is een onderwerp dat niet iedereen bekoort. Wie zijn publiek toch wil boeien, kan het proberen met populaire onderwerpen zoals sport. Een artikel of reeks artikelen schrijven over de geschiedenis van lokale sportdisciplines of – verenigingen behoort tot de mogelijkheden. Maar hoe begin je daaraan?

Op zoek naar digitale bronnen

Op zoek naar digitale bronnen

Bladwijzer 7: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2013 • 07

In februari 2013 maakten het Algemeen Rijksarchief en de Rijksarchieven in de Provinciën miljoenen akten en parochieregisters online raadpleegbaar. Het titanenwerk is nog niet volledig afgerond, maar op termijn worden meer dan vijftien miljoen pagina’s genealogische bronnen gratis toegankelijk en dat na slechts een handvol klikken met de muis. Het online plaatsen van deze registers, akten en tafels is het laatste voorbeeld van een voorlopig nog zeer klein, maar steeds groeiend aandeel bronnen dat elke lokale historicus op zijn/haar computerscherm kan toveren. Het is echter moeilijk om de bomen door het digitale bos te zien. Deze bijdrage wil in vogelvlucht enkele belangrijke digitaliseringsprojecten die ook relevant zijn voor lokale historici overschouwen.

Parochieverslagen over de Eerste Wereldoorlog

Parochieverslagen over de Eerste Wereldoorlog. Een goudader voor lokale geschiedschrijving

Bladwijzer 10: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2014 10

Honderd jaar na het begin van de Eerste Wereldoorlog worden ontelbare grote en kleine projecten gelanceerd die de geschiedenis van die oorlog evoceren. Nu de laatste generatie rechtstreekse getuigen bijna helemaal is uitgestorven, zijn verhalende bronnen die tijdens of vlak na de oorlog tot stand kwamen voor historici van cruciaal belang. Persoonlijke notities en dagboeken uiteraard, maar ook bronnen die laten zien hoe de oorlog vier jaar lang het leven in dorpen en steden ontwrichtte. Als spilfiguren in de lokale gemeenschappen van toen waren de pastoors bevoorrechte waarnemers om verslag te doen over de impact van die oorlog op het dagelijks leven in hun parochies. Wat zij over de oorlogsjaren neerschreven is zonder meer een belangrijke bron voor wie aan de slag wil met de geschiedenis van zijn dorp of stad tijdens de Groote Oorlog

Promoot je activiteit

Promoot je activiteit. Een zo groot mogelijk publiek bereiken met een klein budget

Bladwijzer 9: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2013 • 09

Het succes van een promotiecampagne kan je niet op voorhand voorspellen en dat zorgt voor veel vraagtekens bij wie zijn activiteit zo efficiënt en effectief mogelijk in de kijker wil stellen. We kunnen je meteen geruststellen: veel geld en middelen zijn absoluut geen garantie voor een succesvolle promotiecampagne. Zowel communicatieprofessionals als vrijwilligers in een vereniging moeten continu experimenteren en pas achteraf kan de balans worden opgemaakt.

Wie ooit al problemen heeft ondervonden bij het voeren van promotie, hoeft zich geen zorgen te maken. Het kan de beste overkomen. Toch zijn er enkele elementen waar je op voorhand rekening mee kan houden en die jouw kans op succes gevoelig verhogen.

Daarom organiseerden Familiekunde Vlaanderen, FARO, Herita, Stichting Open Kerken en Heemkunde Vlaanderen in samenwerking met Cultuur-Net Vlaanderen in 2013 een vorming over het promoten van activiteiten voor lokale erfgoedverenigingen. Of hoe je met een klein budget toch een zo groot mogelijk publiek kan bereiken.

 

Publieksfeedback: verhoog de kwaliteit van jouw erfgoedactiviteiten

Publieksfeedback: verhoog de kwaliteit van jouw erfgoedactiviteiten

Bladwijzer 23: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2018 • 23

Publieksbevraging, waarom zou je dat doen? Zoiets vraagt toch veel tijd. Je moet op voorhand vragenlijsten opstellen en je moet zorgen dat je mensen hebt om de vragenlijsten af te nemen van je publiek. Want als je deelnemers gewoon een blad meegeeft, krijg je toch niets terug. En achteraf moet je de feedback die je kreeg ook nog eens verwerken of het blijft dode letter.

Wel, het hoeft niet zo zwaar te zijn! En er zijn genoeg redenen om je publiek te vragen hoe zij je activiteiten ervaren. Wil je meer kunnen denken vanuit je publiek bij het organiseren van activiteiten? Wil je de kwaliteit van je activiteiten verbeteren? Wil je prikkels om als vereniging eens buiten de vaste kaders te denken? Of misschien droom je er wel van om de dialoog te kunnen aangaan met je publiek, maar lijkt dat een ver-van-je-bed-show? Het zijn allemaal motivaties om eens na te denken over het bevragen van je publiek én er zijn heel wat verschillende manieren om ermee aan de slag te gaan. Ook met weinig mensen, middelen en tijd!

In dit artikel loodsen we je langs enkele voorbeelden en manieren om met publieksbevraging in dialoog te gaan. Pik eruit wat voor jouw vereniging kan werken.

SketchUp en erfgoed

SketchUp en erfgoed

Bladwijzer 8: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2013 • 08

Op enthousiast initiatief van Carlo Jengember van de Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedeschoon en Heemkunde Vlaanderen werd in 2012 in Wieze een initiatie rond SketchUp op touw gezet. Achteraf vond deze initiatiecursus plaats in Izegem, Landen, Genk en Lier. Lesgever van dienst was Rik Vermeir van de heemkring van Wieze. Hij kon steeds rekenen op een enthousiast en leergierig publiek. Wat volgt, is een bondige uiteenzetting van het 3D-ontwerpprogramma SketchUp en hoe je het kan toepassen op erfgoed.

Sociale media: een inleiding voor heemkringen

Sociale media: een inleiding voor heemkringen

Bladwijzer 2: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2011 • 02

Vandaag kan je geen krant of tijdschrift meer openslaan of er wordt over ‘sociale media’ geschreven. Blogs, Facebook en Twitter maken of kraken het nieuws. Sommigen beweren dat een nieuwe vorm van communicatie onze richting uitkomt. Een enkeling vergelijkt Facebook-baas Mark Zuckerberg al met Gutenberg.

Maar wat kunnen sociale media betekenen voor heemkringen? Op welke manier kan je het draagvlak voor heemkunde in jouw gemeente, stad of dorp vergroten? Wat kan je met Facebook en wat niet? Is een blog een goed idee en hoe kan je dat dan het beste aanpakken? Hoe schrijf je over heemkunde in 140 Twitter-karakters?

Op 7 juni 2011 organiseerde Heemkunde Vlaanderen in Lier een workshop over sociale media voor heemkringen. Docent Jan Seurinck* wijdde er een twintigtal geïnteresseerde heemkundigen in in de geheimen van de sociale media. Dit artikel is gebaseerd op de uiteenzetting van deze workshop.

Stappenplan voor een succesvolle vrijwilligerswerking in je erfgoedorganisatie

Stappenplan voor een succesvolle vrijwilligerswerking in je erfgoedorganisatie

Vrijwilligers zijn levensbelangrijk voor de erfgoedsector. Vrijwilligersvereni- gingen, kleinere musea en archiefinstellingen draaien grotendeels of soms helemaal op de inzet van vrijwilligers. Maar ook bij vele erfgoedcellen en grotere erfgoedinstellingen zijn vrijwilligers onmisbaar. Hedendaagse vrijwilligers kiezen voor vrijwilligerswerk dat best past bij de eigen wensen, interesses en leefwereld. Vele erfgoedorganisaties investeren daarom heel wat tijd en moeite in het zoeken naar en ondersteunen van vrijwilligers. Vaak doen zij dit intuïtief, vanuit een gezonde dosis mensenkennis en boerenverstand. Toch is het nuttig om wat langer stil te staan bij het vrijwilligerswerk binnen je organisatie.

Deze brochure wil je helpen bij de uitbouw van een geslaagd vrijwilligers- beleid. Zo'n vrijwilligersbeleid betekent dat jouw erfgoedorganisatie goed beseft vanuit welke overtuiging zij met vrijwilligers werkt, wat ze te bieden heeft aan vrijwilligers en welke richting ze wil uitgaan. Een kwaliteitsvol en zinvol vrijwilligersbeleid betekent eveneens dat je aandacht hebt voor de vijf ‘V’s’. Dit zijn de vijf fases die elke vrijwilliger normaliter doorloopt binnen een organisatie: vind, verwelkom, versterk, verbeter en vertrek.

Straf- en zuiveringsdossiers na WO II als bron voor lokale geschiedschrijving

Straf- en zuiveringsdossiers na WO II als bron voor lokale geschiedschrijving

Bladwijzer 5: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen augustus 2012 • 05

De bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog (WO II) blijft een belangrijk thema voor de lokale geschiedschrijving. Nu de eersterangsgetuigen schaars worden, zullen we terugvallen op bepaalde essentiële bronnen. De straf- en zuiveringsdossiers zijn hiervan misschien wel de meest belangrijke. Beide bronnen bevatten informatie die uniek is: zowel tijdsdocumenten als getuigenverklaringen van kort na de bevrijding. Op dit moment is de toegankelijkheid van beide bronnen voor onderzoekers beperkt. Niettemin is duidelijk dat als beide bronnen in de nabije toekomst breder toegankelijk worden, dit zal leiden tot totaal nieuw lokaal onderzoek over WO II. Dit korte artikel wil basisrichtlijnen geven over het gebruik van deze complexe en delicate bronnen.

Archief

Strategieën om archieven en collecties eeuwig te bewaren

Bronnen voor de toekomst. Strategieën om archieven en collecties eeuwig te bewaren

Bladwijzer 10: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2014 10

‘Ze schrijven geschiedenis’ wordt wel eens geroepen als een voetbalclub een belangrijke wedstrijd wint. Men bedoelt dan dat het winnen van die wedstrijd wel eens een mijlpaal kan zijn in de voetbalgeschiedenis of de geschiedenis van de club. De gebeurtenis is uiteraard een deel van de geschiedenis, maar kan pas onderdeel uitmaken van de geschiedschrijving als we er nog naar kunnen teruggrijpen. Het beschrijven van het verleden gebeurt immers niet in het wilde weg, maar op basis van historische documenten. Zonder bronnenmateriaal, geen geschiedschrijving.

Deze bronnen zijn te vinden in verschillende vormen: foto’s geven een beeld van hoe het vroeger was, verslagen verwijzen naar beslissingen en acties, ledenlijsten werpen een blik op het ledenbestand, affiches verhalen van evenementen, voorwerpen herinneren aan gebeurtenissen, krantenknipsels laten zien wat de pers belangrijk vond, verhalen brengen een persoonlijke kijk op het verleden tot leven, boeken en tijdschriften geven weer wat publiek verspreid werd. Zo kan een genuanceerd beeld gevormd worden van de maatschappij jaren, decennia of eeuwen geleden. Deze bronnen maken deel uit van grotere gehelen, namelijk archieven en collecties. Doordat ze samen ontstaan en bewaard zijn, vullen ze elkaar aan.

Studiedag vrijwilligerswerking in lokale erfgoedorganisaties

Studiedag vrijwilligerswerking in lokale erfgoedorganisaties

Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014 12

Op 24 mei 2014 vond in Lamot (Mechelen) een studiedag plaats georganiseerd door Heemkunde Vlaanderen en Herita. Vijftig deelnemers volgden de dag, die in het teken stond van het thema vrijwilligerswerking. Hoe voer je anno 2014 een goed vrijwilligersbeleid voor je lokale erfgoedorganisatie? Hoe rekruteer en onthaal je nieuwe (jonge) vrijwilligers? Hoe zorg je ervoor dat die nieuwe (jonge) vrijwilligers blijven komen en gemotiveerd blijven? Hoe hou je rekening met de ‘nieuwe vrijwilliger’? Op al deze vragen en nog veel meer kregen de deelnemers een antwoord.

Tentoonstellen voor beginners

Tentoonstellen voor beginners

Bladwijzer 7: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2013 • 07

Plannen voor een tentoonstelling? Maak dan een gedetailleerd draaiboek en een weloverwogen en goed uitgewerkte planning. De nuttige informatie en praktische tips uit deze bijdrage helpen je alvast op weg. Dit artikel verschijnt naar aanleiding van de cursus ‘Tentoonstellen voor beginners’ die in oktober en december 2012 werd georganiseerd door FARO, Herita, Heemkunde Vlaanderen, Stichting Open Kerken en Davidsfonds Evenementen. Het artikel is geen exacte weergave van de cursus, maar dient als aanvulling bij de inzichten die door Ward Denys tijdens de cursus werden aangereikt. De cursus was een succes. Er waren 124 deelnemers in een van de vijf provincies. De deelnemers waren enthousiast over de presentatie van Ward Denys, scenograaf bij de firma Exponanza.

We danken hem en KUNSTWERKT voor het ter beschikking stellen van hun expertise.

Veilig omgaan met wachtwoorden

Veilig omgaan met wachtwoorden

Bladwijzer 23: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2018 • 23

Zowel in je privé- als beroepsleven heb je voor de computersystemen en websites die je gebruikt vaak een wachtwoord nodig. Al die verschillende wachtwoorden zijn moeilijk te onthouden. Het bijhouden van al die wachtwoorden creëert nieuwe veiligheidsrisico’s. Ze bewaren op een blad of in een document is geen goed idee. Dit artikel maakt je wegwijs in hoe je sterke en veilige wachtwoorden kunt aanmaken, hoe je kunt controleren of je wachtwoord veilig en sterk is, wat een password manager is en hoe je die kunt gebruiken. Met een voorbeeld in zijn offline- en on-linevariant tonen we hoe je die ook kunt inschakelen in je eigen situatie.

Verdwenen stokerijen in kaart: bronneninventaris voor lokaal onderzoek

Verdwenen stokerijen in kaart: bronneninventaris voor lokaal onderzoek

Bladwijzer 12: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen december 2014 12

Jenever is dé nationaal gedistilleerde drank van België. Elke gemeente telde halverwege de 19de eeuw wel een of meerdere (landbouw)stokerijen. Nu rest er nog slechts een handvol actieve stokerijen in België. De geschiedenis van de jenever kan je ontdekken in het Jenevermuseum in Hasselt dat eind 2014 grondig werd vernieuwd. Het museum wil de bezoeker een meer belevingsvolle weergave bieden van het verhaal van deze geestrijke drank.

Een van de nieuwigheden is een interactieve kaart waarop je op zoek kan gaan naar informatie over stokerijen in je gemeente of regio. Op de kaart vind je zowel verdwenen als nog bestaande stokerijen en likeurfabrieken in België, Nederland, Frans-Vlaanderen en een stukje Duitsland, de gebieden waar jenever volgens de Europese, beschermde oorsprongsbenaming geproduceerd mag worden.

Het Jenevermuseum heeft de ambitie deze kaart verder uit te breiden om zo het enorme stokerijen-verleden te inventariseren. Lokaal onderzoek naar jenever(stokerijen) is daarbij erg waardevol. Maar hoe kom je de geschiedenis van lokale stokerijen op het spoor?

Vrijwilligers rekruteren voor lokale erfgoedverenigingen

Ook op zoek naar witte raven? Vrijwilligers rekruteren voor lokale erfgoedverenigingen

Bladwijzer 1: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen - mei 2011 • 01

Van november 2010 tot april 2011 konden lokale erfgoedorganisaties in alle provincies de cursusavond ‘Ook op zoek naar witte raven? Vrijwilligers rekruteren voor lokale erfgoedverenigingen’ volgen. Deze avonden, die ingericht werden door Heemkunde Vlaanderen en het Forum voor Erfgoedverenigingen, bestonden uit een interactieve voordracht van Koen Vermeulen van het Steunpunt voor Vrijwilligerswerk en rondetafelgesprekken waar lokale erfgoedverenigingen met een goed rekruterings- en medewerkersbeleid hun expertise deelden en in gesprek gingen met de andere deelnemers om ervaringen uit te wisselen en samen oplossingen te bedenken.

De vragen die centraal stonden tijdens de avondcursussen waren: Hoe kan ik nieuwe vrijwilligers rekruteren voor mijn erfgoedvereniging? Hoe kan mijn bestuur verjongen? Waar moet ik hierbij op letten? Hoe moet ik een goed medewerkersbeleid voeren zodat de nieuwe vrijwilligers ook blijven komen? Voor de erfgoedverenigingen die niet konden deelnemen, maar nog steeds op zoek zijn naar nieuwe witte raven om hun vrijwilligersploeg uit te breiden, bundelen we de resultaten van de rondetafelgesprekken en de essentie van de voordracht in onderliggende tekst. De theorie, aangereikt door Koen Vermeulen, wordt via tips en voorbeelden uit de praktijk aangevuld.