Erfgoeddag-week 2022 stond in het teken van scholen en erfgoed. Van maandag 25 tot vrijdag 29 april maakten leerlingen en leerkrachten uit het lager en middelbaar onderwijs in Vlaanderen en Brussel kennis met erfgoed. Zo’n driehonderd mensen met een hart voor erfgoed stonden even voor de klas, waaronder verschillende heemkundigen, genealogen en andere erfgoedvrijwilligers. Histories peilde naar hun ervaringen en leerde tegelijkertijd bij over familienamen, onderwijs in het verleden, een oud circus en de beiaard.
Betekenis van familienamen
De leerlingen van het zesde leerjaar van een wijkschool in Beveren (Roeselare) kregen een volledige onderdompeling in de wondere wereld van de familienamen en hun betekenis. Wilfried Devoldere, voorzitter van Familiekunde Vlaanderen, had zijn les grondig voorbereid. Aan de hand van een klassenlijst verklaarde hij de betekenis van alle familienamen van de 18 leerlingen. Eerst kregen de leerlingen wat uitleg over familienamen in het algemeen. Waarom bestaan familienamen? Daarna keek hij naar de oorsprong van familienamen. Sommige zijn afgeleid van een beroep of een plaats van herkomst. Ook de meester ontsnapte er niet aan! Zijn familienaam was een uitstekend voorbeeld van een plaats van herkomst.
Wilfried straalde na zijn ervaring als erfgoedklasbak. Ook de meester was enthousiast. Het zesde leerjaar is normaal een vrij levendige klas, die moeilijk kan stilzetten. Tijdens de les over familienamen hingen ze aan zijn lippen en waren ze ongewoon rustig. Zou dat iets te maken hebben gehad met de geweldige verhalen die Wilfried vertelde? De wijkschool in Beveren heeft een link met zijn eigen familiegeschiedenis. De moeder van zijn betovergrootmoeder was een meid die in de buurt van de wijkschool woonde bij drie vrijgezellen. Het verhaal gaat dat er gedobbeld werd om te kijken wie van de drie met haar mochten trouwen. De oudste van 64 jaar won en is dan getrouwd met de meid. Uit dat huwelijk kwam dan Wilfrieds betovergrootmoeder. De leerlingen waren enorm geboeid door de combinatie van familienamen en familieverhalen.
Onderwijs in het verleden
In wel vijf verschillende lagere scholen in Ingelmunster bracht John Huvaere het verhaal van het vroegere schoolleven. Van 1974 tot 2013 stond hij zelf voor de klas in het zesde leerjaar. Sindsdien zet John zich op veschillende manieren in als erfgoedvrijwilliger. In 2015 werd hij voortrekker van Reusselaere, een vereniging die de folklore rond de Roeselaarse reuzenfamilie wil doen heropleven. Daarnaast geeft hij ook voordrachten over de schoolmeester vroeger en nu voor geïnteresseerde volwassenen. Voor de gelegenheid had hij die voordracht speciaal aangepast voor kinderen en de focus verlegd naar het vroegere schoolleven.
De leerlingen hebben veel aan de lessen gehad. Ze kwamen echt alles te weten over het schoolleven. Meester John begon zijn les met de middeleeuwen. Aan de hand van schilderijen toonde hij hoe een klas er toen uitzag. Daarna nam hij de leerlingen mee naar de zeventiende en achttiende eeuw om te eindigen bij de vorige eeuw. De leerlingen ontdekten hoe klaslokalen er vroeger uitzagen, hoe leerlingen en leerkrachten vroeger gekleed gingen en welke spelletjes gespeeld werden op de speelplaats. Ook legde John uit dat de leerlingen vroeger op andere manier les kregen en dat de meesters strenger waren. En dan krijg je wel eens een gedurfde vraag van een elfjarige: “Geef je graag slaag?” Meester John was door zo’n vraag niet uit het lood te slaan en antwoordde: “Ik heb dat nooit nodig gehad. Alles begon en eindigde met respect.”
Grootste circus ter wereld
Op 13 november 1901 streek het grootste circus ter wereld neer in Roeselare. Het Barnum & Bailey circus maakte op slechts één dag zo’n indruk dat de stad later een volledige wijk en school naar het circus noemde. Lex Corijn bracht het verhaal van “The Greatest Show on Earth” tweemaal voor de klas. Hoewel in totaal 35.000 mensen in 1901 afzakten naar de velden naast de spoorlijn, verdween de verbijsterende gebeurtenis in de loop der jaren uit het collectief geheugen.
Lex gaf de les eenmaal in het MSK in Roeselare, een school waar hij zelf nog had gezeten en de school waar zijn moeder nog heeft lesgegeven. De goesting om les te geven heeft hij dus van geen vreemden. Vol enthousiasme vertelde hij ook over het circus in het zesde leerjaar in een basisschool te Ledegem. In totaal 38 leerlingen luisterden daar aandachtig en gaven hun ogen de kost aan de onvoorstelbare foto’s. Het was ook één van die opmerkzame leerlingen die het juiste antwoord gaf op een vraag die Lex al 10 jaar stelt over een foto. De vraag lijkt simpel: “Wat zie je hier op de foto?” Je hebt de montere blik van een elfjarige nodig om te antwoorden: “Het onderlichaam van een opgezette vis en het bovenlichaam van een opgezette aap.”
Beiaard
Tijdens de Erfgoeddag-week stond Trui Herman voor een heel bijzondere uitdaging. Ze had zich als erfgoedklasbak geëngageerd om kinderen met “de beiaard” te laten kennismaken. Op zich niet zo vreemd, aangezien ze studeert aan de Mechelse beiaardschool, afdeling Roeselare. Bovendien is Trui lid van de Nieuwpoortse Beiaardvereniging. In twee verschillende scholen, één in Ledegem en één in Hooglede, vertelde ze in het vierde en vijfde leerjaar over dit bijzondere instrument.
De beiaard meebrengen naar de klas was uiteraard geen optie. Op 1 uur tijd heeft ze toch de onbekende beiaard omgetoverd tot een herkenbaar instrument. Door zeer inductief en activerend te werk te gaan bracht ze de toren en beiaard naar de leerlingen. De les begon heel eenvoudig met het geluid van de beiaard. Daarna liet Trui aan de hand van filmpjes en beelden zien hoe het instrument bespeeld wordt en op welke manier de toetsen met de klokken verbonden worden.
De leerlingen en juffen waren zeer enthousiast. En geen wonder, met 40 jaar onderwijs achter de rug en zo’n passie voor muziek, is Trui de geschikte persoon om leerlingen warm te maken voor de klanken van de beiaard. De les krijgt mogelijk een staartje: de juffen proberen alvast nog dit schooljaar een uitstap te regelen naar de klokkentoren van Roeselare.
Met dank aan Hugo Verhenne van Midwest! De erfgoedklasbakken gaven les over verschillende onderwerpen, ze waren het toch over twee dingen roerend eens: het enthousiasme bij de leerlingen en de uitstekende begeleiding van Hugo.