Chinees Nieuwjaar valt vanzelfsprekend op de eerste dag van het nieuwe jaar. Voor Chinezen is dat echter niet 1 januari, maar ieder jaar een andere datum tussen 21 januari en 20 februari. Chinees Nieuwjaar valt immers altijd op de tweede volle maan na de winterzonnewende. In China is weliswaar net als hier de gregoriaanse kalender in gebruik, maar belangrijke feestdagen worden er nog altijd berekend aan de hand van de lunisolaire kalender, die dus niet alleen door de zon maar ook door de maan bepaald wordt. Boeren die op het veld werkten, hielden vroeger namelijk de tijd bij met behulp van de maan.

De Chinese jaartelling hangt verder ook nauw samen met de Chinese dierenriem. Die bestaat uit 12 dieren: rat, os, tijger, konijn, draak, slang, paard, geit, aap, haan, hond en varken. Aan elk dier worden er een aantal specifieke karaktertrekken toegedicht en ieder jaar staat in het teken van een ander dier.

Chinezen starten het nieuwe jaar graag letterlijk en figuurlijk met een schone lei. Op de 20ste dag van de 12de maand beginnen ze dan ook met de grote schoonmaak van het hele huis. Dat gebeurt bovendien op een specifieke manier: het vuil moet namelijk vanaf de deur naar binnen geveegd worden en van daaruit naar de hoeken van de gang. Daar blijft het dan tot de vijftiende dag, om vervolgens door de achterdeur naar buiten gebracht te worden. Tot dan mag er zeker niet op het vuil getrapt worden. Aan vegen is voor Chinezen heel wat bijgeloof verbonden. Zo vermijden ze bijvoorbeeld absoluut dat het vuil via de voordeur naar buiten geveegd wordt, omdat zo het geluk van de familie weggeveegd zou worden. Om te voorkomen dat iemand van de familie ‘weggeveegd’ zou worden, wordt het vuil ook nooit over de drempel geveegd, maar getild. Verder worden er tijdens deze voorbereidingsperiode ook wierookstokjes gebrand en verse dumplings klaargemaakt. Wie daar genoeg geld voor had, liet zijn huis vroeger ook schilderen en opknappen in de dagen die aan Nieuwjaar vooraf gaan.

Op oudejaarsavond zetten Chinezen om middernacht alle deuren en ramen open zodat het oude jaar hun huis kan verlaten en plaats kan maken voor het nieuwe jaar. Chinezen letten er verder ook op dat niet alleen hun huis, maar ook zijzelf er piekfijn uitzien tegen Nieuwjaar. Daarom kopen ze in de aanloop naar het feest nieuwe kleren en gaan ze bij de kapper langs. Op nieuwjaarsdag wassen Chinezen hun haar niet, omdat op die manier al het goede geluk voor het nieuwe jaar weggespoeld zou worden. Ook kleren worden daarom niet gewassen op de eerste drie dagen van het nieuwe jaar. 

In de aanloop naar de Nieuwjaarsperiode vrolijken Chinese families hun huis op met vazen vol mooie bloemen, schalen met sinaasappelen en mandarijntjes en een dienblad met daarop 8 verschillende soorten zoete gedroogde vruchten zoals noten en dadels, die ook de 8 schatten worden genoemd. Tegen muren en deuren worden rode stroken papier gehangen, waar in kalligrafie mooie nieuwjaarswensen op geschreven worden. Verder worden er ook vaak afbeeldingen van deurgoden opgehangen om kwade geesten buiten te houden. De deurgoden zijn in feite 2 generaals. Een ander gebruik dat terugkeert in de voorbereiding is het eren van de Keukengod, die de beschermer van de haard is en bijgevolg ook van het gezin. Zijn afbeelding die naast het fornuis hangt wordt jaarlijks verbrand op de 24ste dag van de 12de maand, de dag waarop de Keukengod naar de hemel terugkeert om bij de Jadekeizer verslag uit te brengen over het huishouden. Om ervoor te zorgen dat hij alleen maar goede dingen zou vertellen wordt er honing op zijn mond gesmeerd. Soms wordt ook wijn over hem gegoten, zodat hij dronken wordt en een beetje in de war raakt. Op oudejaarsavond keert de Keukengod terug uit de hemel en wordt er een nieuwe afbeelding naast het fornuis gehangen. 

Voor Chinezen blijft Nieuwjaar vieren niet beperkt tot 1 dag: de hele nieuwjaarsperiode duurt namelijk 15 dagen. Aan elk van die dagen zijn specifieke betekenissen en handelingen verbonden. Oudejaarsavond wordt in familieverband gevierd. Bij die gelegenheid worden 9 gerechten aan de voorouders geofferd. In China is 9 een symbolisch getal dat staat voor eeuwigheid. 

Op de eerste dag van het nieuwe jaar worden de goden verwelkomd. Veel Chinezen eten op deze dag geen vlees, omdat ze geloven dat dit leidt tot een lang en gelukkig leven. De tweede dag staat in het teken van de hond. Chinezen geloven dat alle honden op deze dag geboren zijn en verzorgen de viervoeters daarom extra goed. Verder wordt ook gebeden tot de voorvaderen en de goden. Schoonzonen betuigen hun respect voor hun schoonouders op de derde en de vierde dag. De vijfde dag wordt Po Wu genoemd. In het Mandarijns betekent dat het verbreken van regels en taboes. Mensen blijven op deze dag thuis om de god van de welvaart te verwelkomen. Er worden geen vrienden of familie bezocht op deze dag, omdat dat voor beide partijen tot ongeluk zou leiden. Van dag 6 tot dag 10 mogen er wel bezoekjes gebracht worden. Op deze dagen gaan Chinezen ook naar de tempel om te bidden voor geluk en een goede gezondheid. Op de zevende dag reist de geest. Chinezen gaan op deze dag niet te ver van huis en zorgen er voor dat ze zeker terug zijn tegen zonsondergang, omdat de geest anders het lichaam niet zou terugvinden. De zevende dag wordt ook beschouwd als de geboortedag van de mensen. Er worden noedels gegeten voor een lange levensduur en rauwe vis voor succes. Op de achtste dag tonen landbouwers hun oogst. Ze vieren dit moment door een drankje met acht verschillende groenten te maken. Dit heet La Ba. Gewoonlijk is er op deze dag opnieuw een familiediner. Om middernacht wordt gebeden tot Tian God, de hemelgod. Op de negende dag wordt geofferd aan de Jadekeizer. Van de tiende tot de twaalfde dag worden vrienden en familie uitgenodigd voor een etentje. Na zoveel maaltijden wordt op de dertiende dag licht gegeten om het innerlijke te zuiveren. De veertiende dag staat in het teken van de voorbereiding van het Lantaarnfestival dat op de vijftiende dag gehouden wordt. Tegenwoordig is het wel zo dat niet alle feestdagen even uitgebreid gevierd worden. In de praktijk wordt vooral op de eerste drie dagen van het nieuwe jaar gefeest. Ook het Lantaarnfestival op de laatste dag is heel belangrijk binnen de Chinese feestcultuur en wordt wereldwijd gevierd. 

Als Chinees Nieuwjaar gevierd wordt, ontbreekt vuurwerk nooit. Dat gebruik is al erg oud. Het verhaal gaat dat heel lang geleden een dorp in het oude China zwaar opgeschrikt werd door een verschrikkelijk monster. Om het boze schepsel weg te jagen, begonnen de dorpsbewoners een hels kabaal te maken door op potten en pannen te kloppen. Daaruit zijn de eerste nieuwjaarsvieringen voortgekomen. Later is men vuurwerk gaan gebruiken om lawaai te produceren. Vandaag de dag is het kwade verdrijven nog altijd een belangrijk element van het Chinese Nieuwjaar. Het is dan ook de gewoonte om bij het begin van het jaar een heleboel knallers af te steken. Dat oogt misschien minder mooi dan ander vuurwerk, maar het maakt wel enorm veel lawaai. 

Chinezen beschouwen rood als de kleur van het geluk. Deze gedachte is gelieerd aan het vuurwerk dat dan afgestoken wordt: dat zat namelijk heel vaak verpakt in een rood omhulsel. Zo zijn mensen rood gaan linken aan de verdrijving van het kwade en de komst van geluk. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat veel mensen rode kleren dragen om Nieuwjaar te vieren, omdat dat hen van een schitterende toekomst zou verzekeren. Er wordt dan ook geloofd dat iemands verschijning op Nieuwjaar de toon zet voor de rest van het jaar. Ook bij huwelijksfeesten worden om dezelfde reden rode kleren gedragen. Tijdens de nieuwjaarsperiode worden ook li shi aan kinderen, ongetrouwde vrienden en de naaste familie uitgedeeld. Dat zijn kleine rode envelopjes waarin knisperende bankbiljetten zitten. Het is een manier om hen veel geluk te wensen in het nieuwe jaar. 

Chinees Nieuwjaar is in de eerste plaats een familiefeest. De optochten en het dansen vinden wel buiten plaats, maar voor de rest wordt het feest vooral in besloten kring gevierd. En lekker eten hoort daar uiteraard bij. In het midden van de kamer wordt dan ook een tafel opgesteld met schalen voedsel, traditionele hapjes, snoep, koek en cake. Met dat voedsel wordt de hoop uitgedrukt dat er voldoende eten zal zijn voor iedereen in het nieuwe jaar en wil men de goden tevreden stellen. Ieder gerecht heeft bovendien ook nog een eigen symboliek. Zo staan meloenpitten bijvoorbeeld voor financiële voorspoed en is de traditionele nieuwjaarscake van kleefrijst een symbool voor vriendschap, een zoet leven en een hogere status. Na de maaltijd moet er altijd nog wat voedsel overblijven, want alles opeten is niet goed voor het geluk. Tegenwoordig is de symboolwaarde van het eten wel minder belangrijk dan vroeger en komt het er vooral op aan om op nieuwjaarsdag in familiaal verband lekker te eten. 

Chinezen gebruiken tijdens de eerste 3 dagen van het nieuwe jaar geen messen, scharen of andere scherpe voorwerpen. Zo willen ze vermijden dat ze het geluk voor het nieuwe jaar zouden afsnijden. Ook het gebruik om vooraf bij de kapper langs te gaan is daarmee verbonden. Verder letten Chinezen er ook op dat ze op Nieuwjaar geen obscene of negatieve woorden gebruiken. Over de dood en sterven wordt niet gesproken en verhalen over geesten zijn al helemaal taboe. Ook daarmee wil men ongeluk in het nieuwe jaar vermijden. Verder mogen er geen verwijzingen naar het verleden gemaakt worden: alles staat namelijk in het teken van het nieuwe jaar en een nieuw begin. Bij de maaltijden mogen ook nooit 7 gerechten geserveerd worden, want het getal 7 hangt samen met het herdenken van een overledene. Chinezen geloven dat de eerste persoon die ze op nieuwjaarsdag zien of de eerste geluiden die ze horen, bepalend zijn voor hun geluk in het komende jaar. Zangvogels, vogels met rode veren of zwaluwen zien of horen wordt dan ook beschouwd als een teken van geluk. Iemand op nieuwjaarsdag groeten in de slaapkamer brengt dan weer ongeluk. Daarom moet iedereen, zelfs wie ziek is, op de eerste dag van het nieuwe jaar opstaan en zich aankleden om de dag in de woonkamer door te brengen. Wie huilt op Nieuwjaar, zou het hele jaar moeten huilen. Zelfs als kinderen zich misdragen hebben, worden ze daarom niet gestraft op Nieuwjaar en krijgen ze geen pak voor de broek. Planten zijn sowieso aanwezig in de meeste Chinese huishoudens omdat ze wedergeboorte en groei symboliseren, en bloemen staan voor geluk en hoge posities in iemands carrière. Wie een plant in huis heeft die op nieuwjaarsdag bloeit, mag zich dan ook extra gelukkig prijzen, want dat zou een jaar van welvaart betekenen. Hoewel veel Chinezen niet echt meer geloven in deze tradities en gebruiken, vinden ze het niettemin belangrijk om ze in ere te houden: deze tradities zorgen immers voor een band met het verleden en geeft hun familie een eigen identiteit. 

De Chinese nieuwjaarsperiode wordt op de 15de dag afgesloten met het Lantaarnfestival, dat ook het Feest van het Opperste Principe of Klein Nieuwjaar genoemd wordt. Deze dag valt samen met de eerste volle maan in het nieuwe jaar. Chinezen geloofden dat mensen tijdens die nacht geesten kunnen zien vliegen door de lucht en trokken daarom naar buiten met lampionnen. Aan de huizen en op straat werden eveneens lantaarns in alle kleuren en vormen opgehangen. Tegenwoordig zijn het vooral kinderen die met een lampion de straat op gaan en zo voor een feeërieke sfeer zorgen. Ook het traditionele vuurwerk draagt bij tot het lichtspektakel. Overdag worden er verschillende dansen opgevoerd, zijn er steltdansoptredens en wordt er hard op drums getrommeld. Tijdens het Lantaarnfestival worden er rijstdumplings gegeten. Dat zijn kleine balletjes die gemaakt zijn van kleefrijst en gevuld worden met bijvoorbeeld gedroogd fruit, suiker of walnotenpasta. De Chinese naam voor deze zoete lekkernij wordt op dezelfde manier uitgesproken als het Chinese woord voor reünie. Chinezen eten deze zoetigheden dan ook in de hoop dat hun familie een jaar lang gelukkig en in harmonie zal zijn.  

Ook in België wordt Chinees nieuwjaar gevierd. Zo kan je elk jaar de drakendans en sla-etende leeuwendansers zien in ons Antwerpse Chinatown (gelegen rond de Van Wesenbekestraat). Een nieuwsfilmpje over de editie van 2020 kan je hier (https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/01/25/chinese-gemeenschap-viert-het-jaar-van-de-rat-in-antwerpen/) bekijken. Ook in andere steden is er steeds meer aandacht voor deze feestelijke traditie: zo waren er in 2017 en 2018 ook stoeten in Hasselt en Gent. De meeste van deze initiatieven komen vanuit de Chinese gemeenschap, maar ook Belgische organisaties springen steeds vaker op de boot. Zo organiseerde Bibliotheek Permeke in 2020 ter ere van Chinees nieuwjaar drie weken vol activiteiten rond de Chinese cultuur. Kijk dus zeker eens op de evenementenkalender van jouw stad of bij dragon and liondance scholen in de buurt als je er op de volgende editie graag bij bent.