De kracht van samen

Het grotere geheel

De kracht van samen

Auteur: Histories

Rituelen hebben een verbindende kracht. Omdat mensen een speciaal moment in het leven of in het jaar delen met een ritueel, komen ze samen waar ze dat anders misschien niet gedaan hadden. Zo vind je ook gelijkgestemden, mensen die bijvoorbeeld dezelfde sport doen, hetzelfde ambacht beoefenen, dezelfde religie hebben of hetzelfde feest vieren. Dat kan een telkens wisselende groep mensen zijn, maar toch voelen deelnemers aan ritueel vaak dat ze onderdeel zijn van een groter geheel.

Individualisme en secularisering

Van de huidige westerse samenleving wordt wel gezegd dat die ‘individualistisch’ is. Dat wil zeggen dat we steeds meer op onszelf zijn gaan leven en dat het moeilijker is om mensen warm te maken voor bijvoorbeeld het verenigingsleven of samenzijn in grotere groepen. Ook is er secularisatie: Doordat steeds minder mensen zich verbonden voelen met een religie, in Vlaanderen vooral het katholicisme, nemen zij ook niet langer deel aan de rituelen die daarbij gebruikelijk waren. Toch zijn rituelen niet langzaam aan het verdwijnen, want er ontstaan ook nieuwe. Soms zoeken we zelfs actief naar rituelen, omdat we merken dat we daar behoefte aan hebben.  

Dat er zonder de ‘kracht van samen’ iets mist in de samenleving, is voor sommigen de reden geweest om een ‘nieuw’ ritueel te starten. Die nieuwe rituelen kunnen voortbouwen op al bestaande rituelen, feesten en praktijken, maar daar toch een eigen draai aan geven. Hieronder geven we een paar voorbeelden van zulke nieuwe rituelen.  

De act 'Human Grijpmachine' ©cirQ

“Wij kietelen graag. Soms is kietelen tegen de schenen schoppen. Ik heb liever dat iemand buiten komt na de voorstelling en zegt ‘Het was allemaal superslecht!’ en dat hij begint te discuteren, dan dat hij zegt ‘Goh, het was oké.’ Dat eerste is veel interessanter.”

~ Citaat uit het gesprek met Xavier Cloet

cirQ

  • Kracht: Samen mogen we gek doen
  • Ontstaan in: 1999.  
  • Bouwt voort op: Kermisacts en volkscultuur in het algemeen (Vlaamse en daarbuiten) 

CirQ is een productiehuis dat bestaat uit een collectief van mensen met verschillende achtergronden en specialisaties. Van professoren over acteurs tot grafische vormgevers, IT'ers, beeldend kunstenaars, uitvinders en terug! Allemaal gebonden door de voorliefde voor pittige performance en absurde humor. Met originele, veelal op de volkscultuur geïnspireerde, acts en producties die op buurtfeesten, maar evengoed op internationale festivals, bij jong en oud en liefhebbers van goed-fout hoge ogen gooien. (Pagina ‘Over cirQ’: https://cirq.be/over ) 

Soms hebben rituelen een heel plechtig of ceremonieel karakter, maar de kracht van samen schuilt bij cirQ in humor. Op die manier wordt volkscultuur op een prikkelende manier gebracht, waardoor het ‘oubollige’ karakter ervan helemaal omgedraaid wordt. De producties van cirQ zijn vaak absurd, maar ook uitnodigend. Het absurde schudt mensen wakker en daagt ze uit. Het uitnodigende zorgt ervoor dat ze nieuwsgierig worden, en misschien wel willen meedoen. Dat laatste is heel belangrijk: Samenwerken, samen lachen en samen iets maken of presteren zorgt ervoor dat mensen elkaar leren kennen en uit hun eigen bubbel komen.  

Lees hier het interview met Xavier Cloet. Xavier vertelde vol enthousiasme over zijn passie voor de producties van cirQ en lichtte er een paar toe, zoals de Rosse Buurtenstoet (bij Ros Beiaard in Dendermonde) en Blokbusters.

Zinneke

  • Kracht: Samen hebben we artistiek potentieel 
  • Ontstaan in: 2000 
  • Bouwt voort op: Stoeten, feesten, processies. 

De Zinneke Parade werd geboren in het kader van Brussels 2000, European City of Culture. Het was de uitdrukking van de wens om een groot volksfeest in de stad te organiseren dat bruggen zou slaan tussen de 18 gemeenten en het stadscentrum en alle sociaal-culturele verenigingen zou mobiliseren... (Pagina ‘Wat is Zinneke’: https://www.zinneke.org/-Wat-is-Zinneke-?lang=nl 

In een grote en diverse stad zoals Brussel is het niet altijd makkelijk om met elkaar in contact te treden. Feesten en rituelen waren traditioneel altijd al de verzamelplekken voor mensen uit steden en dorpen om elkaar te ontmoeten. Bovendien is voor het organiseren van zo'n feest de kracht van samen nodig. Vaak bouw je met iemand waarmee je een tijdje werkt ook een band op. Bij Zinneke zijn er de ‘Zinnodes’: een artistiek team, partners en bewoners creëren daarin samen een project – in feite een stukje in de Parade. De Parade krijgt ook een thema waarbij zij zich aansluiten. Het creatief proces is dus heel open: Het is de bedoeling dat er daardoor een divers geheel ontstaat dat een stukje van de diversiteit van de stad reflecteert. Op de dag van de Parade komen bewoners, artistieke teams, verenigingen, scholen, artiesten en ook toeschouwers samen voor één groot spektakel. 

Lees hier het interview met Manon Kaninga Janssen. Zij gaf een uitgebreide uitleg over hoe de organisatie van Zinneke in zijn werk gaat en wat daarbij komt kijken. 

Épidémie Dansante bij de Zinneke Parade 2022 ©David Vanucci

“In de Zinnodes worden mensen in samenwerkingsverband uitgedaagd om de confrontatie aan te gaan met verschillende sociale en culturele realiteiten in de stad. Ze geven als het ware met hun kunstwerk een reactie op wat er in Brussel en daarbuiten gebeurt.”

~ Citaat uit het gesprek met Manon K. Janssen 

Zingen bij Allez, Chantez! ©Els van Bosbeke

"Mijn droom is een wereld waarin iedereen standaard goeiendag zegt tegen elkaar. Die ‘hallo’ zingen en de naam vragen van de buurman, dat zijn kleine stukjes ‘practice’ waarvan ik hoop dat mensen die bij ons komen zingen, dat meenemen in hun dagelijks leven."

~ Citaat uit het gesprek met Annelore Camps

Allez, Chantez!

  • Kracht: Samen hebben we meer zangplezier en durf 
  • Ontstaan in: 2015 
  • Bouwt voort op: Koren en andere zanggroepen 

Allez, Chantez! ontstond uit de goesting om zelf te zingen. Annelore Camps en Laila De Bruyne creëerden een plek waar je voluit jezelf kan zijn, je stem kan laten horen en je je niets hoeft aan te trekken van wat iemand van je denkt. Daarbij was toegankelijkheid een vereiste! Dus telkens aanwezig zijn of repertoire voorbereiden is nooit een optie geweest. Hun laagdrempelig concept werkten ze uit tot wat nog steeds de basis van elke Allez, Chantez!-activiteit is: alles kan en niets moet, zolang je maar meezingt. (Pagina ‘Over ons’: https://www.allezchantez.be/over-ons/ ) 

Zoals we hierboven al zagen: De kracht van samen is niet alleen de kracht van grote aantallen. Het is ook juist samen iets dóen, of durven doen. Bij Allez, Chantez! worden mensen op een heel laagdrempelige manier uitgenodigd om samen te zingen. Dat betekent bijvoorbeeld dat je niet hoeft te betalen om binnen te mogen. Na afloop mag je zelf bepalen of je iets geeft en welk bedrag dat dan is. De kracht van samen zingen zit h'm in het feit dat je in een groot koor bijna geen individuele stemmen hoort. Je bent onderdeel van het geheel en je mag er zijn. Dat is de boodschap van Allez, Chantez! Je mag even lekker los gaan op dat vrolijke nummer of samen een traantje te laten bij een gevoelig lied.  

Lees hier het gesprek met Annelore Camps, die vertelde over hoe Allez, Chantez! is onstaan en hoe zij als zangcoach te werk gaat om mensen aan het zingen te krijgen. 

Reveil

  • Kracht: Samen kunnen we rouw bespreken en verzachten 
  • Ontstaan in: 2014 
  • Bouwt voort op: Allerheiligen en Allerzielen 

In 2012 stierven in het West-Vlaamse Deerlijk onverwacht een paar jonge gasten in een heel korte periode na elkaar. Eén van hen was Robbie Van Eeckhout, rockgod bij de band Highway Jack. Collega-muzikant Pieter Deknudt schreef een lied voor zijn overleden muziekmaat. Het viel hem op dat er weinig plannen werden gemaakt om rond 1 november Robbie te herdenken. Hij wilde het lied graag spelen op de begraafplaats maar was bang om mensen tegen de borst te stuiten. "Muziek? Op de begraafplaats? Is dat wel respectvol?" (Pagina 'Reveil?": https://www.reveil.org/reveil)

Reveil organiseert jaarlijks op 1 november op meer dan 100 begraafplaatsen in Vlaanderen ingetogen concerten die bedoeld zijn om rouw en verlies samen te ervaren en onder de aandacht te brengen. Rouw is bij uitstek iets dat over het algemeen als erg individueel en vaak ook eenzaam ervaren wordt. Dat kan het verdriet alleen maar groter maken, terwijl juist zoveel mensen weten wat het is om een dierbare te verliezen. Natuurlijk heeft ieder zijn eigen verdriet, maar soms – bijvoorbeeld één keer in het jaar – is het fijn om dat met anderen te delen. Daar zijn de begraafplaatsconcerten van Reveil ook voor bedoeld: Om te herdenken, naar mooie muziek te luisteren en samen stil te staan.  

Lees hier het interview met Pieter Deknudt. Hij wilde ons graag te woord staan over Reveil en hoe het in de afgelopen jaren uitgegroeid is tot vast ritueel tijdens Allerheiligen en Allerzielen in de meeste Vlaamse gemeenten.

Slot Reveil Kortrijk 2020-22 ©Reveil

De Vlaamse rouwcultuur was in mijn ogen een braakliggend terrein geworden. We hebben dus besloten dat met Reveil te zien als een wit blad, en iedereen die mee wil kleuren mag dat doen."

~ Citaat uit het gesprek met Pieter Deknudt

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Handen. Hannah Busing, 20-02-2020, via: https://unsplash.com/photos/Zyx1bK9mqmA
  2. De act 'Human Grijpmachine'. ©cirQ, via: https://cirq.be/acts
  3. Épidémie Dansante bij de Zinneke Parade 2022. ©David Vanucci, via: https://www.zinneke.org/Epidemie-Dansante-542
  4. Zingen bij Allez, Chantez! ©Els van Bosbeke
  5. Slot Reveil Kortrijk 2020-22. ©Reveil, via: https://www.reveil.org/pers-en-beeld