Divali

Rijk, zoet en licht

Divali

Auteur: Histories

Divali of het feest van het licht is één van de belangrijkste hindoeïstische feesten. Divali is afgeleid van dipavali, wat in het Sanskriet zoveel betekent als ‘rij van lichtjes’. Het feest komt oorspronkelijk uit India, maar wordt vandaag de dag wereldwijd gevierd. Divali duurt doorgaans vijf dagen en vindt plaats op het einde van de maand Kartik en het begin van de maand Ashvin (oktober/november).

In de rubriek 'over-dragers' spreken we met en over dragers van rituelen, tradities of gebruiken. Zo sprak Histories met Rachna Chitkara. Zij vierde Divali met de vereniging Aasamai Mandir Belgium vzw. Hoe heeft ze dat ervaren? En wat betekent Divali voor haar? We hebben het gevraagd en Rachna's antwoorden kun je vinden op de gesprekspagina.

De terugkeer van Rama

Wegens de complexiteit, diversiteit en verspreidheid van het hindoeïsme zijn er heel wat regionale verschillen in de manier waarop mensen Divali vieren. Toch zijn er een aantal elementen die vaak terugkomen. Zo verbinden vele hindoes Divali aan de legende van Rama en zijn vrouw Sita. Deze laatste zou op een bepaald moment geschaakt zijn door de demonische god Ravana. Rama slaagt erin zijn vrouw terug te winnen met de hulp van de apengod Hanuman, waarop het koppel terugkeert naar hun rijk. Daar wacht hen een warm welkom: de hele stad is versierd met bloemen, alle huizen zijn schoongemaakt en overal staan olielampen en kaarsen. Rama wordt aanbeden als ideale koning, ideale echtgenoot en de verpersoonlijking van alles wat goed en eerlijk is. Veel mensen richten zich tijdens Divali dan ook tot deze god Rama, die door sommigen wordt gezien als de zevende incarnatie van Vishnu. De legende verhaalt hoe het goede het kwade overwint, wat een belangrijke symboliek is binnen het hindoeïsme. 

Rama

Rangoli

Reinigen en decoreren

Ter voorbereiding van Divali worden de huizen grondig schoongemaakt, omdat vuil wordt beschouwd als een bron van kwaad. Ook de bewoners dienen volledig rein te zijn om het goede in hun huis te kunnen ontvangen. De vloeren en muren van de huizen worden versierd met rangoli: kleurrijke patronen die zijn aangebracht met rijstpoeder, kalk of gekleurd krijt. Sommige patronen worden doorgegeven van generatie op generatie en zijn al honderden jaren oud. Een populair patroon is dat van de lotusbloem. Die staat binnen het hindoeïsme symbool voor schoonheid, voorspoed en vruchtbaarheid. Ook wordt er vaak een rangoli gemaakt van de godin Lakshmi, dit een kleurrijke tekening op de vloer gemaakt van biologische producten zoals rijst, zand of bloemblaadjes. Lakshmi is de godin die tijdens Divali wordt verwelkomd als brenger van schoonheid, rijkdom en voorspoed. De godin Lakshmi wordt afgebeeld met vier armen en vier handen. Ieder hand staat voor een andere deugd: dharma (rechtvaardigheid), kama (oprecht verlangen), artha (rijkdom) en moksha (de bevrijding uit de cirkel van leven en dood). 

Wat ook een terugkerend element is bij elke Divali is een grote hoeveelheid snoep, samenkomsten van families en het aansteken van lampjes van klei. Die lampjes representeren het innerlijke licht, dat ieder huishouden beschermt tegen de spirituele duisternis. In Vlaanderen zie je met Divali ook huizen die versierd zijn met lichtjes. De families nodigen hun vrienden bij hen thuis uit en komen 's avonds samen of kiezen ervoor met andere hindoes naar een gemeenschappelijke ruimte te gaan. Daar wenst men elkaar dan een gelukkige Divali en een gelukkig nieuw jaar.

Vijf dagen feest

Hoewel Divali vooral in huiselijke kring wordt gevierd, wonen velen toch een dienst in een gebedshuis bij. De festiviteiten duren vijf dagen. Aan elk van die vijf feestdagen zijn aparte verhalen en tradities verbonden, die kunnen verschillen van streek tot streek. De eerste dag is verbonden met de godin Lakshmi. Zij is de godin van de rijkdom, puurheid, vrijgevigheid en schoonheid. Op deze dag kopen de meeste mensen nieuwe kleren en ontdoen ze zich van hun oude, gedragen kledij. Ook kopen ze vaak iets uit zilver en goud omdat metalen voorwerpen geluk zouden brengen. Die eerste dag wordt aangeduid als Dhan-teras. Het woord dhan betekent rijkdom.

Op de tweede dag nemen veel hindoes een ritueel bad in olie. Zo ontdoen ze zich van het kwaad van hun zonden en zijn ze rein om het goede te ontvangen. Op die dag, die Chotti Divali of kleine Divali wordt genoemd, offeren velen ook voedsel aan hun voorouders of aan één van de vele hindoegoden. Op die manier hopen ze dat het nieuwe jaar voorspoedig zal worden. Deze dag wordt Naraka Chaturdashi genoemd.

De derde dag is de belangrijkste en heet Laskhmi/Chopada-puja. Op deze dag verwelkomen hindoes de godin Lakshmi in hun huis door een grote variëteit aan rijk en zoet voedsel te bereiden. ’s Avonds duiken overal in de huizen, op straat en zelfs op de rivier kleine lampjes – diya’s – op. Deze diya’s zijn gemaakt uit klei en geklaarde boter. Steeds vaker wordt op die avond ook vuurwerk ontstoken. Op deze dag wensen elkaar een ‘Gelukkig Divali’ en een gelukkig nieuw jaar toe.

Op de vierde dag – Padwa – begon vroeger de jaartelling voor Hindoes. Gelovigen herdenken op deze dag dat Krishna de god Indra versloeg. Er wordt voedsel geofferd aan Krishna. Veel mensen zien die dag nog steeds als de officiële start van een nieuw zakelijk jaar.

De vijfde en laatste dag tenslotte staat volledig in het teken van de band tussen tussen broer en zus. Tijdens Bhaiya-Dooi gaan veel broers met geschenken bij hun zussen op bezoek. Dit is afgeleid van de hindoeïstische mythologie, waarin god Yamraj, god van de dood, een bezoek bracht aan zijn zus op deze vijfde dag. De zus van Yamraj begroette hem, gaf hem een 'tilak' (rode markering op het voorhoofd) en bereidde een maaltijd. De tilak is sindsdien een symbool van bescherming en succes. In navolging van dit verhaal voeren broers en zussen ditzelfde ritueel uit. Zussen geven hun broers een tilak en bereiden een maaltijd. De broers geven op hun beurt presentjes.

De diya's worden aangestoken

De laatste dag [is het] gebruikelijk dat een man dan bij zijn zus langsgaat met een cadeau en dat zij op haar beurt een gerecht voor hem klaarmaakt. In onze familie vatten we dat wat breder op: die dag bezoeken wij bijvoorbeeld ook neven en nichten, of zelfs vrienden. De generatie van mijn ouders hecht nog zeer veel belang aan het religieuze aspect, maar voor jongeren staat vooral het sociale aspect centraal. Voor mij is Divali een bijzondere aanleiding om bij elkaar te komen en samen tijd door te brengen.

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Schaal met kaarsen, neergezet voor Divali. Udayaditya Barua, 23-12-2019, via https://unsplash.com/photos/xisPXJqwQkA
  2. Schilderij van Rama met een eekhoorn, vroege 20e eeuw. Ms Sarah Welch, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons
  3. Rangoli. Subharnab Majumdar, CC BY 2.0 https://creativecommons.org/licenses/by/2.0, via Wikimedia Commons
  4. De diya's worden aangestoken. Rahul Pandit, 28-10-2021, via https://unsplash.com/photos/X4h8YNc7-1k

Artikelen

  • MacMillan, D.M., Divali: Hindu festival of lights, Enslow Publishers, Berkeley Heights, 1997. 
  • Sarkar, J., Hindu feasts, fasts & ceremonies, Srishti Publishers & Distributors, New Delhi, 1999. 
  • Strouken, I., Dit zijn wij. De 100 belangrijkste tradities van Nederland, Pharos Uitgevers, Utrecht, 2010. 

Nieuwsberichten

Webpagina's

Blader door de rituelen

  1. Christelijke afscheidsrituelen

  2. Verzamelen

  3. Vrijzinnige initiatierituelen