Driekoningen

Volg de ster

Driekoningen

Auteur: Histories

Op 6 januari of dertien dagen na eerste kerstdag wordt Dertiendag gevierd, ook wel Driekoningen, Epifanie of Openbaring van de Heer. Volgens de christelijke overlevering zagen drie wijzen uit het Oosten kort na de geboorte van Jezus een ster schitteren. Caspar, Melchior en Balthasar volgden deze heldere ster tot in Bethlehem. Daar begroetten ze de pasgeboren Jezus. Driekoningen is een christelijke feestdag waarop deze gebeurtenis jaarlijks herdacht wordt, onder andere door de drie wijzen in de kerststalletjes onder de kerstbomen te plaatsen.

In de rubriek 'over-dragers' spreken we met en over dragers van rituelen, tradities of gebruiken. Zo sprak Histories met Ingwio D'Hespeel, over Driekoningenzingen. Hij is zelf muzikant en trommelt ieder jaar zijn maten op om in Gent te gaan zingen. Lees zijn antwoorden op onze vragen op de gesprekspagina. We spraken ook met Ghislain Diependaele over het sterzingen in Zottegem. Wat hij in 1986 nieuw leven inblies, het sterzingen, is inmiddels een begrip geworden in Zottegem. Je leest er hier meer over.

Driekoningen- of sterzingen

Één van de meest gekende tradities verbonden aan Driekoningen is ongetwijfeld het driekoningenzingen, ook wel het sterzingen genoemd. Tijdens het driekoningenfeest verkleden kinderen zich met behulp van lakens en doeken als de drie wijzen. Meestal hebben ze een ster op een stok bij zich, die in sommige gevallen zelfs kan draaien. De kinderen gaan van deur tot deur en zingen: 'Drie koningen, drie koningen, geef mij een nieuwe hoed, mijn oude is versleten, mijn moeder mag het niet weten, mijn vader heeft het geld op de rooster geteld.' Op die manier zamelen de kinderen snoepgoed, fruit en wat geld in. 

Koning voor een dag

Een andere traditie verbonden aan Driekoningen is het zogenaamde koningsspel. Er wordt dan een taart gebakken waarin een boon wordt verstopt. Wanneer de taart wordt verdeeld, kan er naarstig naar de boon worden gezocht, want degene die de boon in zijn of haar stuk taart vindt, wordt benoemd tot koning (of koningin) voor een dag. En dit koningschap brengt uiteraard bepaalde privileges met zich mee. Dit spel is in eerste instantie bedoeld voor kinderen, maar soms wordt het ook door volwassenen gedaan. 

Het zingen bij de ster

Driekoningenfeest voor volwassenen

In sommige gemeenten wordt Driekoningen ook uitgebreid door volwassenen gevierd. In Maarkedal bijvoorbeeld verkleden ook de volwassenen zich en gaan ze op Dertienavond (5 januari, de avond vóór Driekoningen) aanbellen bij inwoners die hun huis openstellen. De feestgangers krijgen dan een drankje aangeboden door de bewoners van het huis waar ze hebben aangebeld en het is de bedoeling dat de bewoners raden wie er achter de maskers schuilgaat. En in Wondelgem bijvoorbeeld wordt er jaarlijks een Driekoningenommegang georganiseerd door de Orde der Drie Wijzen. Alle inwoners worden dan uitgenodigd om mee te lopen met de stoet, achter de drie wijzen en de drie reuzen. Aan het eindpunt van de stoet kunnen warme dranken en hapjes genuttigd worden en kan er geluisterd worden naar diverse optredens. 

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Kerstversiering in de vorm van de drie wijzen. Robert Thiemann, 10-12-2019, via https://unsplash.com/photos/VQxI08M_x30
  2. Het zingen bij de ster op Driekoningen. Cornelis Troost, Public domain, via Wikimedia Commons

Artikelen en/of boeken

  • Bock, E., De jaarfeesten als kringloop door het jaar: Advent, Kerstmis, Driekoningen, Lijdenstijd, Pasen, Hemelvaart, Pinksteren, Johannes- en Michaelstijd, Christofoor, Zeist, 1990. 
  • Boone, A., ‘Het sterrelied’, Volkskunde 77 (1976), nr. 3/4, p. 161-202. 
  • Bosmans, W., ‘Het bedelzingen rond de jaarwisseling ten oosten van Brussel’, Volkskunde 76 (1975), nr. 1, p. 1-38. 
  • Braekman, W.L., ‘Driekoningenavond: koningsbrieven, liederen en gedichten’, Volkskunde 98 (1997), nr. 1, p. 1-40. 
  • Callewaert, D., 'Goud, wierook en mirre', Volkskunde 108 (2007), nr. 4, p. 371-381.  
  • Dijck, M.F., Van, ‘Het Werchters driekoningenspel in het licht van de evolutie van de volkskunde’, Volkskunde 104 (2003), nr. 3, p. 321-347. 
  • Indesteege, L., 'Driekoningenzingen', in: Limburgs Volkskundig Genootschap, Lapjesproef voor drie zussen, Concentra Media nv, Hasselt, 2004, p. 145-146. 
  • Lauvrijs, B., Een jaar vol feesten. Oosprong, geschiedenis en gebruiken van de belangrijkste jaarfeesten, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004, p. 41-50. 
  • Moreel, M. en S. Top, ‘Het bedelzingen in Oudenaarde en omgeving. Enkele resultaten van een proefondervindelijke enquête 1976-1977’, Volkskunde 80 (1979), nr. 1, p. 4-15. 
  • Vuyst, J. De, Het sterrelied in het gebied van Dender en Schelde, KBOV, Gent, 1967.