Islamitische bedevaarten

Meer dan Mekka

Islamitische bedevaarten

Auteur: Histories

Een bedevaart is een ingetogen reis naar een religieuze of spirituele plaats. Bedevaarders ondernemen de tocht individueel of in groep. Niet alleen het doel van de reis is belangrijk, maar ook de tocht zelf heeft voor veel deelnemers een grote betekenis omdat hij ingegeven is door individuele, persoonlijke motieven. Veel bedevaarders willen bijvoorbeeld tot (spirituele) inkeer komen. Het ondernemen van de tocht wordt dan ook vaak als louterend ervaren. Een bedevaart kan ook een manier zijn om boete te doen, om te danken of om iets af te smeken. Hoewel dat voor het merendeel wel zo is, hebben niet alle bedevaarten een religieuze of spirituele grond. Er kan worden aangenomen dat de behoefte om naar sacrale plaatsen te trekken universeel en van alle tijden is. Bedevaarten komen in alle wereldgodsdiensten voor en kennen een lange geschiedenis.

Hadj, bedevaart naar Mekka

De ‘Hadj’ is de traditionele Islamitische bedevaart naar Mekka. Het is een van de vijf pijlers of beginselen van het Islamitische geloof. Deze bedevaart is daarom een verplichting voor elke gezonde volwassen moslim, die over voldoende bestaansmiddelen beschikt. Tijdens de Hadj komen jaarlijks enkele miljoenen moslims van over de hele wereld naar Mekka. De Hadj is zo de grootste religieuze bijeenkomst ter wereld. Het tijdstip van de bedevaart wordt bepaald door de maankalender en valt steeds in het najaar. De Hadj heeft plaats in de aanloop naar het Offerfeest. Tijdens de bedevaart bidden en mediteren de gelovigen voornamelijk. In hun gebeden richten zij zich tot Allah en vragen ze vergiffenis voor hun zonden. 

Lange tijd was een bedevaart naar Mekka enkel weggelegd voor welgestelde moslims die over een aanzienlijk reisbudget beschikten. De laatste decennia kunnen steeds meer moslims zich de reis financieel aan. De bedevaart naar Mekka is voor moslims erg belangrijk en wordt dan ook goed voorbereid. Zo werken bijvoorbeeld heel wat van de bedevaarders voorafgaand aan de reis aan hun fysieke conditie. Daarnaast lossen zij ook eventuele schulden af bij familie, vrienden en kennissen. Naast de Hadj bestaat er ook nog de ‘Umrah’, de kleine bedevaart. Daarbij voeren gelovigen een groot deel van de rituelen uit die bij de Hadj horen, maar dat hoeft in dat geval niet in de voorgeschreven periode van de Hadj te gebeuren. De Umrah-bedevaart kan doorheen het hele jaar plaatsvinden. Daarnaast bestaan er ook formules waarbij men de Hadj en de Umrah combineert. 

Ka'aba

Ka'aba

Bedevaarders die deelnemen aan de Hadj trekken steeds naar Mekka, een stad in Saoedi-Arabië. Mekka is de heilige stad voor de moslims. De roots van hun geloof zijn immers nauw verbonden met deze plaats. De profeet Mohammed werd er geboren en hij kreeg er zijn eerste bevelen van Allah. Bovendien staat de ‘Ka’aba’ er. De Ka’aba is het belangrijkste heiligdom voor de moslims en wordt ook het Huis van God genoemd. Het bouwwerk is een kleine tempel, die volgens de overlevering teruggaat tot Adam, de stamvader van de mensen, en dat bouwwerk zou herbouwd geweest zijn door Abraham, de stamvader van de Arabieren. De Ka’aba groeide uit tot hét bedevaartsoord van de Arabieren, die er bijeenkwamen om Allah te aanbidden. De Ka’aba wordt traditioneel aan het zicht onttrokken door een zwart doek, waarop Islamitische verzen zijn geborduurd. De Ka’aba is een onderdeel van de grote moskee Al-Masjid Al-Harām. Deze moskee biedt plaats aan 820.000 gelovigen. 

Ihram

Als de bedevaarders naar Mekka bij een van de vijf ‘Miqats’ of officiële ingangen aankomen, dienen ze ‘Ihram’ aan te nemen. Ihram is een houding van spirituele reinheid, die blijft duren tot de bedevaart afgelopen is. De moslims wassen en scheren zich dan en voeren ook andere rituelen uit, terwijl er gebeden worden opgezegd.

Bedevaarders die zich in deze spirituele houding bevinden, trekken witte kledij aan en houden zich aan bepaalde regels. Zo hebben moslims tijdens de Ihram bijvoorbeeld geen seksuele betrekkingen en knippen zij ook hun nagels, baard of haar niet. In de periode van de bedevaart geven zij zich immers totaal en onvoorwaardelijk aan God over.

Tawaf

Op de eerste dag voeren de bedevaarders de ‘Tawaf’ uit. Dat is het welkomstritueel waarbij men zeven keer rond de Ka’aba wandelt. Dat gebeurt in tegenwijzerzin, beginnend bij de zwarte steen, die in de Ka’aba is ingebouwd. Die zwarte steen zou mogelijk een meteoriet zijn. Hij bepaalt de qibla, de Islamitische gebedsrichting. Bij elke rondgang dienen de bedevaarders de steen te kussen. Als dat niet mogelijk is, dan kunnen ze wijzen naar de steen.

Zamzam

Na de Tawaf trekken de bedevaarders naar de bron Zamzam, die op enkele meters van de Ka’aba te vinden is. Ze brengen daarmee de zoektocht van Hajar in herinnering. Hajar was de vrouw van Abraham en de moeder van Ismaël die in de hitte van de woestijn tevergeefs naar water zocht. Ismaël krabde daarop in de grond, waarna er miraculeus water uit de bodem opwelde. Het water van deze bron wordt als heilig aanzien. De bedevaarders drinken ervan en wassen zich er mee. Na het uitvoeren van deze rituelen trekken de bedevaarders naar de vallei van Minna, om te overnachten in de ‘Stad der tenten’. Daarna wordt nog vijf keer gebeden.

Berg Arafat

Op de tweede dag trekken de bedevaarders naar de berg Arafat. Ter plaatse bidden en mediteren zij van ‘s middags tot zonsondergang. De Arafat is de berg waar Allah de Koran openbaarde aan Mohammed. Als de zon onder is, trekken de gelovigen naar Muzdalifah om er te overnachten en het avondgebed te bidden. Zij verzamelen er ook 49 steentjes, die ze zullen gebruiken tijdens de ‘stenigingceremonie’.

Het stenigen van de duivel

De verzamelde steentjes worden gebruikt tijdens de rituele steniging van de duivel, waarmee het kwade wordt afgeweerd. De bedevaarders werpen dan stenen naar drie stenen muren, ‘jamarat’ genoemd. Afhankelijk van de bedevaartformule kan of moet er na de steniging een offer worden gebracht. Dat grote offerfeest wordt wereldwijd gevierd en luidt het einde in van de Hadj. Het is de rituele slachting van schapen, geiten, maar ook andere dieren worden geofferd.

Op de berg Arafat

Aandenken

Moslims die deelgenomen hebben aan de Hadj nemen gewoonlijk enkele souvenirs mee voor de achterblijvers in het thuisland. Vaak wordt heilig water of dadels gegeven, maar er worden evengoed andere cadeautjes geschonken.

Andere bedevaarten

Naast Mekka zijn er nog andere belangrijke bedevaartsoorden voor moslims. Zo is er de Al-Aqsamoskee in Jeruzalem, op de Tempelberg. In de vroege islam werd niet naar Mekka, maar richting deze moskee gebeden. Bovendien is de islam, net als vele andere religies, verdeeld in verschillende ideologische stromingen. Afhankelijk van de stroming van de islam waartoe je behoort, zul je bepaalde plaatsen in meer of mindere mate als heilig of als bedevaartsoord zien. Mekka is de belangrijkste bedevaartplaats voor bijna alle moslims, maar daarnaast bestaan er andere pelgrimstochten in bijvoorbeeld het soennisme, sjiisme en soefisme. Hieronder lichten we er een paar toe. 

Moskee van de Profeet in Medina

De Moskee van de Profeet is een zeer heilige plaats in Medina, Saoedi-Arabië. Profeet Mohammed heeft deze moskee gebouwd en ligt er begraven. Het is na Al-Masjid al-Haram in Mekka, de grootste moskee ter wereld. Vele moslims gaan jaarlijks op pelgrimstocht naar deze plaats. In het hart van de moskee is er een kleine ruimte die ar-Rawdah an-Nabawiyah wordt genoemd. Volgens de traditie zouden alle gebeden die daar uitgesproken worden, nooit worden geweigerd. Naast Mohammed liggen ook Abu Bakr en Omar daar begraven, twee belangrijke religieuze opvolgers van Mohammed voor de soennieten. Tussen de soennieten en de sjiieten bestaat een verschil in opvatting over die opvolgers. Sjiieten erkennen Abu Bakr en Omar namelijk niet als opvolgers, waardoor zij ook geen bedevaart naar hun graven zullen maken.

Heiligen van het soefisme

Binnen het soefisme zijn er tientallen ordes, ‘tariqas’ genoemd. Zij hebben elk hun eigen heiligen en martelaren met elk hun eigen heilige plaatsen. Ook daar gaan jaarlijks grote aantallen moslims naartoe. Het soefisme is een mystieke stroming van de islam die sterk gericht is op meditatie en ascese (vroom en sober leven).

Meryem Ana Evi

Meryem Ana Evi, “Moeder Maria’s huis” of ook wel bekend als het Huis van de Maagd Maria is bedevaartplaats voor moslims. In de islam wordt Maria met zeer groot respect vereerd. De plaats is tevens een katholiek heiligdom. Het is te vinden op de berg Koressos, bij Efeze, Turkije. Er bevindt zich ook een heilige bron bij het huis, met water dat genezende krachten bezit, waar de pelgrims van drinken.

Moskee van de Profeet

Duizenden mensen bij de Imam Hoesseinmoskee

Arba’een, pelgrimstocht naar Karbala

Karabala is een belangrijke bedevaartplaats voor sjiieten. Miljoenen sjiietische moslims trekken naar die stad in Irak toe om de dood van imam Hoessein, kleinzoon van profeet Mohammed, te herdenken. Op zijn graf werd de Imam Hoesseinmoskee gebouwd, waar de bedevaart specifiek naartoe gaat. Er wordt gezegd dat het bezoeken van het graf de pelgrim verlichting van zijn of haar zorgen geeft. Karbala wordt veel bezocht op en rond Asjoera, op de 10de van muharram (de eerste maand van de islamitische kalender). Asjoera is de dag waarop sjiieten de martelaarsdood van Hoessein in 680 herdenken (binnen het soennisme ligt dat anders en wordt op Asjoera de ‘uittocht uit Egypte’ herdacht). Ook veertig dagen daarna, verbonden met de traditionele periode van rouw, vindt de Arba’een bedevaart naar Karbala plaats. Pelgrims maken de tocht te voet en er worden elk jaar miljoenen pelgrims bij het graf van Hoessein verwacht.

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Bedevaarders rond de Ka'aba in Mekka, Saoedie-Arabië. Ishan @seefromthesky, 16-06-2020, via: https://unsplash.com/photos/66Tu10CxYY0
  2. Ka'aba. Untung Bekti Nugroho, 31-07-2021, via: https://unsplash.com/photos/6Aa4EeZTdqw
  3. Op de berg Arafat. ekrem osmanoglu, 20-04-2022, via: https://unsplash.com/photos/niyRP-FxL7s
  4. Moskee van de Profeet. Adli Wahid, 30-10-2018, via: https://unsplash.com/photos/Y9bC2h5V9c8
  5. Duizenden pelgrims bij Karbala. أخٌ‌في‌الله, datum: 28-07-2019, via: https://unsplash.com/photos/Wn8wLwjMJ0M

Webpagina's

Artikelen

  • Bhardwaj, S. (1998). Non-Hajj pilgrimage in Islam: a neglected dimension of religious circulation. Journal of Cultural Geography, 17(2), 69-87. 
  • Buitelaar, M. (2016). " Je zet gezamenlijk de teller weer even op nul”: Nederlandse moslims op bedevaart naar Mekka. Volzin: Magazine voor religie en samenleving, 15(9), 20-23. Te raadplegen via: https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/40845784/volzin16_09buitelaar_moslims.pdf  
  • Buitelaar, M. (2018). Snelkookpan voor persoonlijke ontwikkeling: Nederlandse moslims over hun bedevaart. ZemZem: Tijdschrift voor het Midden-Oosten, Noord-Afrika en de Islam, 14(1), 81-90. 
  • Gallagher,, A. (2016). Mary’s House in Ephesus, Turkey: Interfaith Pilgrimage in the Age of Mass Tourism. Vincentian Heritage Journal, 33(2), 2. Te raadplegen via: https://via.library.depaul.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1463&context=vhj  

Meer weten?

Blader door de rituelen

  1. Loofhuttenfeest

  2. Werelddierendag

  3. Verkiezingen