Jom Kipoer

Bezinning en verzoening

Jom Kipoer

Auteur: Histories

De tiende dag van de joodse maand tishrei of de tiende dag na Rosj Hasjana of Joods Nieuwjaar vieren de joden Jom Kipoer of Grote Verzoendag. Jom Kipoer begint elk jaar op een andere datum omdat de joodse kalender gebaseerd is op de maancyclus.

Het gouden kalf

Op Jom Kipoer herdenken de joden dat God hun volk vergiffenis schonk na de verering van het gouden kalf. Volgens de overlevering overhandigde God de tien geboden aan Mozes. Mozes trok zich terug om deze geboden te bestuderen. Het volk werd echter ongedurig waardoor ze juwelen verzamelden om daarvan een gouden kalf te smeden dat ze eerden en aanbeden. Toen Mozes terugkeerde en hij dit tafereel aanschouwde, brak hij de stenen tafelen met de geboden en vroeg hij vergiffenis voor deze afgoderij. Mozes trok zich opnieuw terug, kreeg nieuwe tafelen en kwam terug op Jom Kipoer. God had het joodse volk vergiffenis geschonken, vandaar de benaming “Grote Verzoendag”.  

De dag vóór Jom Kipoer

De dag vóór Jom Kipoer moeten de joden eten, eten is dan met andere woorden een verplichting. Traditioneel worden er op die dag kreplech gegeten, dit is deeg gevuld met vlees.

Aanbidding van het gouden kalf, geschilderd door Tissot

Havdalah-kaars en wijnbeker

Bezinning

Zoals bij alle joodse vieringen vangt ook deze viering reeds ‘s avonds aan. ’s Avonds worden kaarsen aangestoken die langer dan een etmaal blijven branden. Het is namelijk de bedoeling dat het licht niet uitgaat. Ook gaan de gelovigen naar de synagoge om een dienst bij te wonen. Tijdens deze dienst wordt het Kol Nidré gezongen. Het Kol Nidré is het enige lied dat door alle joden ter wereld op dezelfde toon wordt gezongen. Het wordt namelijk gezongen zoals de vroegere verborgen joden, de Maranen, het zongen. De mensen betuigen dan hun spijt over zondige daden aan God en nemen de tijd om te bezinnen. Ook ’s nachts kan er in de synagoge gebeden worden. Deze blijft namelijk speciaal dag en nacht open. Op die manier wordt Jom Kipoer beschouwd als het hoogtepunt van de tien dagen van inkeer die volgen op Rosj Hasjana of Joods Nieuwjaar.

Ook de volgende dag wordt gebeden om vergeving. Er wordt daarbij berouwvol op de borst geslagen. Tijdens de dienst wordt er een paar keer geknield. Dit is zeer uitzonderlijk, want er wordt slechts twee maal per jaar geknield, namelijk op Nieuwjaar en op Jom Kipoer. Ook wordt er soms een preek gehouden, wat eveneens uitzonderlijk is. De dienst wordt ’s avonds beëindigd met enerzijds een slotgebed waarna zeven keer wordt uitgeroepen: “De Heer, Hij is God!” en anderzijds het blazen op de sjofar, een ramshoorn. Zoals telkens op sabbat en andere feestdagen wordt een scheiding gemaakt tussen deze bijzondere dag en een gewone dag. Dit heet “havdala maken”. Traditioneel wordt dan een beker gevuld met wijn totdat de wijn over de rand stroomt. Dit symboliseert overvloed. Er worden kaarsen aangestoken voordat van de wijn wordt gedronken. Ook wordt er geroken aan kruidnagels. Zowel de kaarsen als de kruidnagels worden gezegend. Uiteindelijk worden de kaarsen gedoofd in de wijn die over de rand van de beker was gestroomd. De avond zelf nog worden reeds voorbereidingen getroffen voor het Loofhuttenfeest.  

Vasten

Gedurende Jom Kipoer dient er te worden gevast. Joden mogen dan niet eten, niet drinken, geen geslachtsgemeenschap hebben en mogen zich niet wassen en zalven. Er zijn wel een aantal uitzonderingen voor kinderen en zieken. Wanneer op Jom Kipoer de eerste drie middelgrote sterren aan de hemel zichtbaar zijn, is de vastenperiode ten einde en mag er onder andere weer gegeten worden. 

 

Kledingvoorschriften

Joden dienen op Jom Kipoer rekening te houden met een aantal kledingvoorschriften. Zo mogen ze bijvoorbeeld geen leren schoenen dragen. Bovendien moeten joodse mannen tijdens diensten hun gebedsmantel dragen, net zoals tijdens alle andere diensten, én meestal dragen ze over hun kleren een wit kleed dat een doodskleed symboliseert. Verder kunnen joden ervoor kiezen om witte kleren te dragen omdat wit zuiverheid symboliseert en de vrouwen kunnen ervoor kiezen om geen juwelen te dragen wegens de verwijzing naar het gouden kalf. 

 

Ter herinnering aan de overledenen

Tijdens Jom Kipoer worden ook de (voor)ouders vereerd. Er worden daarom lichtjes aangestoken. Bovendien wordt een speciaal gebed opgezegd, namelijk het Yiskor, dat ook op de laatste dag van sommige andere feestdagen wordt opgezegd.

Een joodse gebedsmantel, talliet genaamd

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Het gouden kalf. 'Tanz der Isrealiten ums Goldene Kalb', 1899, Henri-Paul Motte, Public domain, via Wikimedia Commons
  2. Het gouden kalf. James Jacques Joseph Tissot (French 1836-1902), Public domain, via Wikimedia Commons
  3. Havdalah-kaars en wijnbeker. Olaf.herfurth, CC BY-SA 3.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0, via Wikimedia Commons
  4. Een joodse gebedsmantel, tallit. RDW MIC, Public domain, via Wikimedia Commons

Artikelen en/of boeken

  • Strassfeld, M., The Jewish Holidays, HarperCollins Publishers Inc., New York, 1985. 
  • Greenberg, I., The Jewish Way: Living the Holidays, Jason Aronson Publishers, s.l., 1998. 
  • Kosofsky, S.-M., The Book of Costums: A Complete Handbook for the Jewish Year, Harper, San Francisco, 2004.