Last Post Association
In gesprek met Benoit Mottrie
Auteur: Histories
In de rubriek 'over-dragers' spreekt Histories met en over dragers van rituelen, tradities of feesten. Dat zijn mensen die op allerlei manieren betrokken kunnen zijn bij zo'n ritueel, traditie of feest. We noemen hen dragers, omdat ze hun praktijk in leven houden door die zelf uit te voeren en door ze op anderen over te dragen.
Denk aan stagediven: Alleen als de hele menigte meewerkt, en de stagediver telkens een stukje verder draagt naar de volgende, zal de persoon niet vallen. En hoe meer mensen meedoen, hoe langer de duik kan duren.
De Last Post Association is een vrijwilligersorganisatie die al bijna negentig jaar lang elke avond de gesneuvelde soldaten uit de Groote Oorlog eert en herdenkt door aan de Menenpoort in Ieper de Last Post te blazen. Op 11 november, bij de herdenking van de Wapenstilstand, wordt er een extra huldiging georganiseerd. Wat betekenen deze ceremonies, vooral voor hen die zich elke dag inzetten om ze uit te voeren? Om daar achter te komen, spraken we met Benoit Mottrie, voorzitter van de organisatie.
Benoit Mottrie
In 1990 ben ik lid geworden van de Last Post Association en sinds 2006 ben ik voorzitter van de organisatie. De voorzitter wordt telkens verkozen voor een termijn van vijf jaar. Ik ben dus bezig aan mijn tweede termijn.
Ik ben daar een beetje ingerold. Als klein kind ging ik al regelmatig naar de Last Postceremonie kijken en was ik telkens onder de indruk van het gebeuren. Op die manier raakte ik geïntrigeerd door de plechtigheid en alles er rond, begon ik erover te lezen enzovoort. Het is ook zo dat mijn nonkel voorzitter was van de Last Post Association. Zo heb ik veel mensen leren kennen die zich voor de organisatie inzetten. Op een gegeven moment word je dan lid en enkele jaren later werd ik ook gevraagd om voorzitter te worden. Het is als het ware een beetje een uit de hand gelopen hobby. Het voorzitterschap is misschien meer werk dan verwacht, maar de wens om deze mooie plechtigheid te behouden zorgt ervoor dat ik het met plezier doe.
Ik denk dat de Last Post iets speciaals is voor alle Ieperlingen. Het is een indrukwekkend symbool ter nagedachtenis van de soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. De plechtigheid is uniek in de wereld en het is uiteraard het doel van de organisatie om deze traditie zo lang mogelijk te behouden. Doordat ik in het dagelijkse bestuur zetel en er voortdurend mee bezig ben, is het soms moeilijk niet te vergeten hoe bijzonder deze plechtigheid is.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn er in Ieper zo’n 250.000 soldaten uit de Commonwealth gesneuveld. Velen onder hen waren Brits. Na de oorlog wou Winston Churchill, toen minister van oorlog, de ruïnes in Ieper behouden als herdenkingsplaats voor de vele gesneuvelde Britten. Dat was niet naar de zin van de vele Ieperlingen die na de oorlog terug naar huis keerden. Uiteindelijk werd beslist om de Menenpoort op te richten om de gesneuvelden te herdenken. De poort werd in 1927 gebouwd, op de plaats waar veel soldaten naar het front vertrokken. Tijdens de officiële opening werd voor de eerste keer de Last Post gespeeld door de hoornblazers van het tweede bataljon van de Somerset Light. Dat moment liet een zodanig grote indruk na op alle aanwezigen, dat men - op zoek naar een manier om alle gesneuvelde soldaten blijvend te herdenken - besloot om deze plechtigheid iedere avond te houden.
Dat is omdat klaroengeschal een typisch geluid uit de Eerste Wereldoorlog is. In heel wat legers kondigden klaroenen het einde van de werkdag aan. Tijdens de plechtigheid betekent het de finale groet aan de gesneuvelden. Aan het eind van de plechtigheid wordt ook de Reveille geblazen. Terwijl die vroeger aan het begin van elke dag gespeeld werd om de troepen wakker te maken, wordt het nu gespeeld om de terugkeer naar de dagelijkse werkelijkheid te symboliseren. Om kwart voor acht wordt het verkeer rond de Menenpoort immers stilgelegd door de politie. Symbolisch stopt het dagelijkse leven in Ieper dan even. Na de Reveille wordt het verkeer weer doorgelaten en herneemt het leven in de stad zich. In de context van de plechtigheid van de Last Post symboliseert de Reveille ook de verrijzenis of ‘het eeuwige leven’ van de gesneuvelde soldaten.
De plechtigheid ziet er in principe elke avond hetzelfde uit. Al negentig jaar lang is het programma ongewijzigd. Het is wel zo dat de plechtigheid soms iets uitgebreider is. Zo kan iedereen die dat wenst via de website een aanvraag indienen om deel te nemen aan de ceremonie. Soms zijn er bijvoorbeeld zangkoren die een hymne willen zingen of individuen die een krans wensen neer te leggen. Ook verenigingen, fanfares, families, associaties, enz. kunnen aan de plechtigheid deelnemen. Deze bijdragen worden dan in de originele plechtigheid verweven.
Traditioneel worden de klaroeners gerekruteerd uit de brandweer van Ieper. In het verleden zijn er ook al een aantal klaroeners geweest die niet tot de brandweer behoorden, maar tijdens de plechtigheid trokken ook zij het brandweeruniform aan. Zodra de plechtigheid begint, zijn het sowieso niet meer ‘de klaroeners van de brandweer’, maar gewoon de klaroeners van de Last Post. Het gebruik om klaroeners te rekruteren uit de brandweer is eigenlijk uit puur praktische overwegingen ontstaan. Bij het zoeken naar geschikte mensen om de Last Post te blazen bedacht de toenmalige voorzitter, die brandweercommandant was, dat het gemakkelijk zou zijn om deze uit het brandweerkorps te halen. Sindsdien is dit altijd zo gebleven. Iedereen bij de brandweer die dat wil en die de doelstellingen van de Last Post genegen is, kan klaroener worden, ongeacht leeftijd of geslacht. Tot nog toe hebben we nog geen vrouwelijke klaroener gehad, maar dit zou dus zeker kunnen. Momenteel zijn er acht klaroeners, die per 4 blazen en om de week afwisselen. Als iemand ziek wordt of verhinderd is, wordt onderling wel eens van plaats gewisseld. Iedere dag zijn er zo minstens drie en meestal vier klaroeners aanwezig op de plechtigheid. Alleen als er een uitgebreide plechtigheid, zijn ze soms allemaal tegelijk aanwezig.
Tijdens het seizoen, dat ongeveer van half maart tot half november loopt, staan er elke dag tussen de 500 en 1000 toeschouwers aan de Menenpoort. Naar schatting hebben we ongeveer 250.000 bezoekers op jaarbasis. Aangezien we geen toegangsprijzen of ticketjes verkopen, is dit uiteraard moeilijk te tellen. Minstens 95 % van alle toeschouwers zijn buitenlanders. De nationaliteiten die we het meest zien verschijnen, zijn Britten, Australiërs, Nieuws-Zeelanders en Canadezen. Ook Zuid-Afrikanen komen vaak kijken. Daarnaast lijkt het er op dat ook steeds meer Belgen komen en het aantal Nederlandse toeschouwers is de voorbije jaren eveneens duidelijk gestegen. Voor ons maakt het eigenlijk niet zo veel uit hoeveel toeschouwers er zijn. Het is goed dat steeds meer mensen eer komen betuigen en interesse tonen in de geschiedenis, maar ons enige doel is de gesneuvelde soldaten herdenken en eren. Of we dat dan voor 5 of 500 toeschouwers doen, verandert niets aan onze inzet en betrokkenheid.
Enkel tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de plechtigheid een aantal jaar niet gehouden. Voor het overige is er geen enkele avond gepasseerd waarop de Last Post niet werd geblazen.
Op 11 november wordt Wapenstilstand herdacht met een speciaal programma rond de traditionele Last Postplechtigheid. Vanaf 11u begint een uitgebreide ceremonie, waarop dit jaar ook prins Filip aanwezig zal zijn. Er zullen speeches worden gehouden, waarin onder andere de doelstellingen van de Last Post worden uiteengezet, en er is de zogenaamde Poppy Parade, een optocht waarbij hoogwaardigheidsbekleders, religieuze leiders, veteranenverenigingen en internationale delegaties ‘poppies’ of klaprozen meedragen. Uiteraard is er ook een traditionele Last Postplechtigheid. De traditionele hymnen zullen worden gespeeld en er zullen duizenden blaadjes van klaprozen vanop de Menenpoort naar beneden vallen. Deze speciale herdenking wordt overigens ook uitgezonden op tv en zal rechtstreeks te volgen zijn op Eén.
Wat onze werkwijze betreft, is er niet zo heel veel veranderd. Wij doen ons werk nog steeds op dezelfde manier als tevoren. Ook het aantal toeschouwers is door de erkenning niet echt gestegen. Het overgrote deel van de toeschouwers zijn buitenlanders en die hebben in het algemeen geen weet van deze erkenning. Voor ons is het wel een eer om op die lijst te mogen staan en we zien het een beetje als een waarborg voor het verdere bestaan van de plechtigheid. Onze plaats op de inventaris geeft een gevoel van zekerheid voor de toekomst, al beseffen we zeer goed dat we ons moeten blijven inzetten om deze unieke gebeurtenis te bewaren.
De plechtigheid aan de Menenpoort is de hoofdtaak van de Last Post Association. Omdat we hiervoor geen toegangsgeld vragen, organiseren we af en toe andere activiteiten om onze kas te spijzen. Zo is er bijvoorbeeld jaarlijks een optreden in de Sint-Maartenkathedraal van Ieper, waarbij we proberen de sfeer van de Eerste Wereldoorlog weer te geven aan de hand van woord, beeld en muziek. Ter ere van de 30.000ste Last Post, die op 9 juli 2015 zal worden geblazen, werken we momenteel ook aan een publicatie over de ceremonie. Naast foto’s en teksten van de ceremonie zelf zal het boek ook bijdragen bevatten over de reden waarom de Last Post wordt gehouden. Zo zullen er bijvoorbeeld ook verhalen in opgenomen worden over enkele van de gesneuvelde soldaten waarvan de naam op de Menenpoort staat.
