Schrikkeljaar

Voor als je dagen tekortkomt

Schrikkeljaar

Auteur: Histories

Iedere vier jaar telt februari een extra dag: 29 februari. Traditioneel besteed de media hier veel aandacht aan. Mensen die verjaren, trouwen of iets buitengewoons meemaakten op de schrikkeldag worden geïnterviewd. De naam schrikkeljaar komt van het middeleeuwse woord scricken wat ‘lopen met grote passen’ betekent. In Engelstalige landen wordt de dag ook wel leap day (sprong dag) genoemd.

In de rubriek 'over-dragers' spreken we met en over dragers van rituelen, tradities of gebruiken. Zo sprak Histories met Michiel Bonte, die samen met zijn vriendin een schrikkelkoppel vormt. Hoe is het om op een schrikkeldag jarig te zijn, en hoe viert het koppel dat? We hebben het hen gevraagd en de antwoorden kun je lezen op de gesprekspagina.

 

 

Oorsprong

Maankalender

Een jaar is de tijd die de aarde nodig heeft om rond de zon te draaien. Volgens onze kalender duurt dat 365 dagen, maar in werkelijkheid duurt dat ongeveer 5 uur en 49 minuten langer. Dat weten we al lang: in het oude Egypte hadden astronomen berekend dat een jaar 365,25 dagen telt. Maar de meeste volkeren berekenden de tijd toen nog op basis van de maancyclus. De bewegingen van de maan zijn direct zichtbaar. Veel leiders probeerden die maankalender te laten samenlopen met de seizoenen, veelal zonder succes. Het probleem is dat 12 maancyclussen korter duren dan een zonnejaar. Elf dagen om precies te zijn. Dat is behoorlijk veel en zorgt ervoor dat de maanden ieder jaar opschuiven ten opzichte van de seizoenen.

Juliaanse kalender

Veel systemen werden uitgetest. In onze streken bracht Julius Caesar redding. In 46 voor Christus huurde hij de beste astronomen in om een kalender te maken die gelijkliep met een zonnejaar en de seizoenen zou respecteren. Het resultaat was grotendeels gebaseerd op Egyptische kennis en voerde een jaar in van 12 maanden die samen 365 dagen tellen. Om de vier jaar werd een extra dag toegevoegd aan de kortste maand van het jaar: februari. Volgens een ingewikkelde berekening viel de dag ergens tussen 23 en 24 februari. De dag bleef naamloos, echt handig was dat niet. Caesar voerde met zijn Juliaanse kalender nog een belangrijke verandering door: hij verplaatste Nieuwjaar van 1 maart naar 1 januari.

Gregoriaanse kalender

Om de vier jaar een extra dag invoeren is eigenlijk te veel. Telkens voegen we 44 minuten te veel toe waardoor we op lange termijn achterlopen op de astronomische kalender. In de 16de eeuw voerde Paus Gregorius XIII daarom een correctie in. Hij lanceerde een nieuwe kalender die we tot op de dag van vandaag volgen. Volgens deze Gregoriaanse kalender zijn de jaartallen die deelbaar door 100 zijn maar niet door 400, geen schrikkeljaren. Op het moment dat hij zijn kalender invoerde, in 1582, liepen we al tien dagen achter op de werkelijke tijd. Dat loste hij op door in dat jaar tien dagen te laten ‘verdwijnen’: 4 oktober werd onmiddellijk gevolgd door 15 oktober.

Volksgebruiken en bijgeloof

29 februari is een extra dag. Omdat hij zo weinig voorkomt, zijn er wereldwijd speciale gebruiken aan verbonden. Sinds de negentiende eeuw vragen vrouwen in Ierland en Groot-Brittannië op die dag hun partner ten huwelijk. Ook in België duikt dat gebruik soms op, al is die regel wat achterhaald. Tegenwoordig zijn de rollenpatronen veel minder strikt. Een vrouw die een man ten huwelijk vraagt is al lang niet meer ongewoon. In Griekenland zijn de mensen geen fan van het schrikkeljaar. Griekse mensen stappen dan niet in het huwelijksbootje. Dat zou ongeluk brengen. In Schotland wordt deze mening gedeeld: een kind geboren op de schrikkeldag heeft een leven vol ongeluk voor de boeg. 

Gelukkig zijn er ook positieve stemmen. De Amerikaanse stad Anthony bijvoorbeeld organiseert ieder jaar een schrikkeljaarfestival voor iedereen die geboren is op 29 februari. De stad riep zichzelf uit tot schrikkeljaarhoofdstad van de wereld. Ze organiseren parades, gigantische verjaardagsetentjes en ballonvaarten voor de jarigen. Het initiatief kwam van twee buurvrouwen die toevallig beide op de schrikkeldag verjaarden. Ze stapten in 1988 naar de lokale autoriteiten, die het idee van een gigantisch verjaardagsfeest sponsorden. In 2011 werd die financiële steun teruggeschroefd, maar het feest blijft wel bestaan. Er bestaat ook een speciale online verjaardagsclub voor schrikkelkinderen: The Honor Society of Leap Year Day Babies. Sinds de start in 1997 telt de club al meer dan 10 000 leden. 

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Kalender. Eric Rothermel, 28-06-2015, via: https://unsplash.com/photos/FoKO4DpXamQ

Webpagina's