In onze contreien slapen mensen zelden overdag, met uitzondering van kinderen jonger dan drie à vier jaar. We zien slaap als een overgangsmoment van de ene dag naar de andere. Deze blik op slaap geldt niet overal ter wereld. In sommige streken slapen mensen ook overdag. In bijvoorbeeld Spanje, Griekenland en landen, waar het klimaat arbeid op de middag moeilijk maakt, heerst een siëstacultuur. Na het middagmaal volgt een korte periode van rust en slaap. 

Volgens heel wat bronnen waren onze slaapgewoonten anders voor het industriële tijdperk. Zonder elektriciteit gingen mensen vroeger slapen in de winter dan in de zomer. Mensen sliepen niet noodzakelijk meer. Midden in de nacht stonden ze op en hielden zich in stilte twee of drie uren bezig. Daarna begonnen ze aan hun ‘tweede slaap’. Vanaf de zeventiende eeuw verdween dit opgedeelde slaappatroon meer en meer. In de negentiende eeuw sliep zo goed als iedereen ‘s nachts zes à acht uren onafgebroken door. De industriële revolutie zorgde bij ons voor een steeds scherper afgelijnde dagindeling van werk, ontspanning en rust.

Kinderen moeten op een vast tijdstip naar bed vanuit het idee dat ze nood hebben aan structuur en discipline. Ouders halen vanalles uit de kast om hun wakkere kinderen in bed te steken en te houden. Niet overal ter wereld wordt dit idee gevolgd. In landen zoals bijvoorbeeld Ghana leggen ouders hun kinderen pas op hun slaapplaats wanneer ze van zichzelf in slaap zijn gevallen. Bij ons begint het ritueel van het slapen meestal nog voor de kinderen op hun kamer zijn. De kinderen trekken volgens een vast patroon hun slaapkledij aan, poetsen hun tanden en kruipen in bed. Voor heel kleine kinderen zingen ouders een slaapliedje om ze rustig in hun bedje alleen te laten. Bij grotere kinderen lezen ouders een verhaal voor of mogen de kinderen zelf voor een bepaalde tijd of een bepaald aantal bladzijden lezen. 

Slaapliedjes voor het slapengaan worden al eeuwenlang overal ter wereld in alle mogelijke talen gezongen. Ouders zingen slaap- of wiegeliedjes om hun kinderen rustig te krijgen. Vandaar dat de liedjes vrij eenvoudig zijn van melodie, tekst en ritme. Bovendien is herhaling heel belangrijk.  Meestal wordt het liedje begeleid door een aantal gebaren of handelingen. Zo wiegen of aaien veel ouders hun kind in slaap op het ritme van de muziek met de woorden: “Slaap kindje slaap, daarbuiten loopt een schaap, een schaap met witte voetjes, dat drinkt zijn melk zo zoetjes, slaap kindje slaap, daarbuiten loopt een schaap.” 

Doorgaans kiezen ouders, kinderen of familieleden ervoor om sprookjes te vertellen of voor te lezen voor het slapengaan. In deze korte volksverhalen spelen verzonnen figuren zoals reuzen, feeën, heksen, prinsen of prinsessen de hoofdrol. Omdat sprookjes verzameld worden in sprookjesboeken overleven ze gemakkelijker verschillende generaties. Slaapliedjes daarentegen worden meestal mondeling overgeleverd en kennen daardoor een kortere levensloop. Andere liedjes komen in de plaats of worden populair.

In het Westen slapen we doorgaans in een aparte ruimte – de slaapkamer – waarin een bed met matras staat. Het bed is echter een vrij westers meubelstuk. Elders in de wereld bestaan heel wat andere objecten waarin of waarop mensen slapen, zoals hangmatten (bv. in het Amazonegebied), een mat op de vloer, een dierenhuid, een bank of een vloerverhoging. De meeste mensen in het Westen gebruiken een zacht kussen om onder hun hoofd te leggen. In andere delen van de wereld laten mensen hun hoofd rusten op een houten neksteun, of zelfs op een steen. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval in het noorden van Namibië. 

Waar we slapen bepaalt ook hoe we slapen: in een hangmat kan je nu eenmaal niet op dezelfde manier liggen als op een matras. Hoewel wij slapen associëren met liggen, zijn er gevallen bekend van mensen die al zittend (bv. Tibetaanse monniken) of zelfs als staand (bv. de Masaï) kunnen slapen. Onze slaaphouding is met andere woorden geen natuurlijk gegeven, maar cultureel bepaald.

Hoewel sommige westerse ouders in hetzelfde bed slapen als hun baby, worden kinderen toch doorgaans in een andere kamer gelegd. In de westerse opvatting leert een kind zelfstandig te zijn door op vroege leeftijd apart te slapen van zijn ouders. Ook dat is iets dat niet altijd zo is geweest. Tot ongeveer 200 jaar geleden sliepen kinderen over heel de wereld doorgaans in dezelfde ruimte, of zelfs in hetzelfde bed, als hun ouders. De nieuwe pedagogische opvattingen en de ruimere behuizing zorgden ervoor dat men in het westen overtuigd raakte dat kinderen beter in een aparte ruimte te slapen werden gelegd. Maar in grote delen van de wereld wordt die overtuiging nog steeds gezien als tegennatuurlijk. In vele Afrikaanse landen bijvoorbeeld slapen de kinderen bij de ouders, net als in Japan, Korea en Taïwan waar men meent dat het kind constante bescherming nodig heeft van een volwassene.

Waar kinderen niet bij hun ouders slapen, hebben ze vaak een speciaal object om het alleen-zijn op te vangen. Dat kan een knuffelbeertje zijn, een dekentje of een stuk lievelingsspeelgoed. Omdat dergelijke hulpmiddeltjes zo alomtegenwoordig zijn in onze contreien, lijkt het een natuurlijke fase dat kinderen bijzonder gehecht zijn aan hun knuffels, dekentjes of lievelingsspeelgoed. Toch komen knuffelberen veel minder voor wanneer kinderen niet bij hun ouders slapen.