Jack the Ripper, Bonnie en Clyde en Pablo Escobar: historische criminelen die tot op heden tot de verbeelding spreken. De combinatie van het mysterie dat rond deze figuren hangt en de vele misdaden die op hun palmares staan, heeft ervoor gezorgd dat hun reputatie de tand des tijds heeft doorstaan. Zij verschijnen nog steeds als personages in films, series en liederen. Maar (sociale) media springen ook gretig op allerhande hedendaagse misdrijven. Moordzaken, spectaculaire diefstallen zoals de recente plofkraken, en vluchtmisdrijven komen geregeld in het nieuws. Er heerst dan ook een onuitputtelijke fascinatie voor dit grensoverschrijdend gedrag. Waarom moorden of stelen mensen? Wat zijn de motieven van criminelen? Zowel de misdrijven als de gevolgen daarvan voor de slachtoffers, en de impact op de algemene veiligheid brengen de gemoederen vaak in beroering.
Criminaliteit is des mensen, maar de concrete invulling van dit begrip verschilt echter per periode en regio. Criminaliteit wordt hier breed gedefinieerd als alles wat overtredingen van normen en rechtsregels, wanbedrijven en misdaden betreft. Wat een ‘wanbedrijf’ of een ‘misdaad’ precies is, varieert naargelang de gevoeligheden en de overtuigingen van toen of daar. Zo vormen zelfmoord, homoseksualiteit, godslastering of heterodoxie in onze contreien geen aanleiding meer tot vervolging of heksenjachten, terwijl dit in de vroegmoderne periode wel het geval was. Ook landlopers en vagebonden beschouwden autoriteiten tot lang in de negentiende eeuw als criminelen. Daarnaast hadden oorlogsomstandigheden en economische crises een impact op de rekbaarheid van dit begrip, zoals enkele bijdragen in dit themanummer duidelijk aantonen. Een historische studie naar het verleden levert alvast heel wat inzichten in de sociale normen en het waardenkader dat vroegere samenlevingen hanteerden.
Ons criminele verleden is rijkelijk bewaard. Criminele procesdossiers, getuigenverhoren, gevangenisregisters en politieverslagen documenteren niet alleen de misdrijven, maar geven ook veel gegevens prijs over het dagelijkse reilen en zeilen van toen. Het grote voordeel van deze gerechtelijke bronnen is dus dat ze een stem geven aan mensen die grotendeels onzichtbaar zijn voor onderzoekers. Bovendien bevatten criminele bronnen veel details over verdachten, slachtoffers en getuigen, zoals geboorte- en woonplaats, leeftijd en beroep. Hierdoor vormen ze voor onder meer sociaalhistorisch en genealogisch onderzoek een meerwaarde. Aan de hand van zeven bijdragen wil dit nummer van Tijd-Schrift de rijke geschiedenis van criminaliteit en de mogelijkheden van het gevarieerde bronnen materiaal tot zijn recht laten komen. Het nummer is chronologisch opgebouwd en analyseert verschillende aspecten van criminaliteit van de vroegmoderne periode tot nu.
Laat u alvast niet verleiden om de grenzen van het ontoelaatbare op te zoeken. Daarentegen hopen we u te inspireren met de vele tips and tricks om ons criminele verleden terug tot leven te brengen.
Inhoud
- Criminaliteit
- Talder swaerste crime. De repressie van ketterij in de zestiende-eeuwse Nederlanden
- De zestiende-eeuwse metamorfose van de berijders. De hervorming van de vroegmoderne ‘politie’ in het Brugse Vrije
- Prostitutie en politie in Antwerpen, eind negentiende-begin twintigste eeuw
- Landlopers gezocht… en gevonden! Digitalisering persoonsgegevens van landlopers en bedelaars van 1891 tot 1914
- Gevaarlijke gasten? Chinese arbeiders en het onveiligheidsgevoel in de Westhoek na de Eerste Wereldoorlog
- Crimineel, maar niet strafbaar. Het parket van Brussel en geweld tegen collaborateurs rondom de bevrijding
- Historici, privacy en ethiek. Het anonimiseren van privacygevoelige informatie in historisch onderzoek
