‘Een ramp of catastrofe’, zo leert Wikipedia ons, ‘is een gebeurtenis waarbij een ernstige verstoring van de openbare veiligheid is ontstaan, waarbij het leven en de gezondheid van vele personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate worden bedreigd of zijn geschaad, en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten en organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te beperken’. Een hele mond vol dus, én niet meteen een thema om vrolijk van te worden. Niettemin spreken rampen ook tot de verbeelding. Een fenomeen zoals het ramptoerisme bewijst dat mensen ondanks – of dankzij? – hun huiver toch ook gefascineerd zijn door rampzalige gebeurtenissen.
Is het sensatiezucht? Of maakt het deel uit van het verwerkingsproces? Rampen stoten in elk geval af en trekken tegelijk aan, zowel nu als in het verleden. Ze vormen het onderwerp van veel verhalen en zijn daarom ook voor historici interessant onderzoeksterrein. Zij onderzoeken daarbij niet zozeer de harde feiten, maar hebben de laatste jaren vooral ook oog voor de impact van catastrofes. Vanuit de ecologische en economische geschiedenis bijvoorbeeld worden rampen bestudeerd als breukpunten die kunnen leiden tot institutionele verandering en technologische vernieuwing. Rampen worden bovendien niet langer bekeken als louter natuurlijke fenomenen, maar ook als culturele constructies. Hoe mensen omgingen met ingrijpende gebeurtenissen en welke mentale effecten rampen in het verleden hadden, zijn vragen die dit thema in een nieuw licht plaatsen.
Dit nummer over rampen biedt ongetwijfeld voor elk wat wils. Maar hoe gevarieerd de bijdragen ook zijn, het themanummer blijft natuurlijk een eerste verkenning van een schokkend doch fascinerend onderzoeksobject. Als de verschillende artikels ons iets leren, dan is het vooral dat de geschiedenis van historische rampen nog grotendeels geschreven moet worden. Het onderzoek van lokale historici zou daarbij erg waardevol kunnen zijn. De redactie hoopt dan ook dat de lezer zich door het voorliggend nummer zal laten inspireren en – voorbij het ‘historische ramptoerisme’ – creatief met dit thema aan de slag zal gaan.
Inhoud
- Rampen
- Brussel in vuur en vlam. Feiten, preventie, bestrijding en verwerking van historische stadsbranden
- Stedelijke overstromingen en overheidsinterventie. De casus van het vroegmoderne Namen
- Discussie, statistiek en standaardformulieren. De veepest in de Oostenrijkse Nederlanden en haar bronnen (1769-1785)
- Historische seismologie. Op zoek naar aardbevingen
