Ganesh-festival

Van Mumbai naar de Schelde

Ganesh-festival

Auteur: Histories

Het Ganesh-festival, bekend als Ganesh Chaturthi, is een hindoeïstisch festival in India dat ook in Vlaanderen wordt gevierd. Hindoes bidden daarbij voor een nieuwe start en het wegnemen van obstakels. Het begint meestal op de 4e dag van de Bhadrapada (augustus- september), de zesde maand van de hindoeïstische kalender. Het 10-daagse festival viert niet alleen  de geboorte van Ganesh, maar is ook een reden voor de gemeenschap om samen te komen. Er wordt geloofd dat Heer Ganesh de aarde voor deze 10 dagen bezoekt om de gelovigen te zegenen.

In de rubriek 'over-dragers' spreken we met en over dragers van rituelen, tradities of gebruiken. Zo sprak Histories met Shaym Verma, algemeen secretaris van het Indian Cultural Centre (ICC) in Brussel. We hebben hem gevraagd of hij wat meer uitleg zou kunnen geven over de rituelen van het Ganesh-festival. Daarnaast hebben we hem ook naar andere vieringen in het ICC gevraagd. Je kunt het allemaal lezen op de gesprekspagina.

Diaspora

België was één van de eerste landen in Europa die Aziatische migratie ontving. Deze migratie begon toen de Britten in India regeerden en veel Indiase zeelieden, kooplieden en vooral arbeiders uit India migreerden. Na de onafhankelijkheid van India werd de Indiase diaspora in westerse landen diverser. Geschoolde arbeiders, studenten, ingenieurs, artsen, gezondheidswerkers en andere hoogopgeleide mensen verlieten India in de jaren 1950 en 1960. Een van de vele redenen om te migreren was voor sommigen de goede werking van het sociale netwerk dat in België aanwezig is en de economische kansen. Gemigreerden kon een thuis vinden in België door hun cultuur en hun erfgoed te vieren. Deze verbinding met hun gemeenschap geeft hen een gevoel van comfort en veiligheid, ook al zijn ze ver weg van hun oorspronkelijke thuis. 

Er zijn verschillende organisaties in verschillende delen van België: ISKCON, de Indiase studentenvereniging in Leuven, ICC in Brussel en meer. De viering in Antwerpen is echter het grootst en mogelijk ook het meest bekend. Daar wordt het festival ieder jaar georganiseerd door BAPS Swaminarayan in samenwerking met andere kleine organisaties in de stad Antwerpen. De Ganesh Chaturthi wordt gevierd als driedaags 'Ganesh festival'. Verschillende kleurrijke posters en flyers werden verspreid die honderden mensen met verschillende etnische en religieuze achtergronden proberen te betrekken. Tot 2007 werd dit festival gevierd door de gemeenschap in hun privéruimtes in kleinere groepen, maar langzaam veranderde het in een feest in de publieke sfeer waar niet alleen hindoes, maar ook anderen aansloten om het met hen te vieren.

Ganesh-festival in Antwerpen, het Ganesh-beeld

Ganesh en zijn evenbeeld

In een enorme witte tent, ook bekend als een pandal (tijdelijke ruimte gebruikt bij religieuze evenementen), in het Antwerpse Stadspark voor het oorlogsmonument, viert de Indiase gemeenschap het festival van Ganesh, de God met de olifantenkop. Ganesh is de god van kennis en wijsheid. Hij kan obstakels wegnemen en is de patroonheilige van reizigers. Het podium waarop het Ganesh-beeld is geïnstalleerd, is versierd en staat vol geschenken en offers zoals voedsel en bloemen.  Gedurende de drie dagen wordt een arti (gebed) gezongen en wordt het beeld elke dag aanbeden.  Aangezien men denkt dat Heer Ganesh in de namiddag geboren is, is dit het meest gunstige moment van de dag om ceremonies uit te voeren.  Een voor een brengen de deelnemers hulde aan het beeld. Zij zijn gekleed in hun mooiste kleding en ontdaan van hun schoeisel. Het beeld is op zijn beurt ook prachtig versierd en gekleed. 

Iedere dag vinden er andere rituelen plaats, waaronder de onderdompeling van het Ganesh-idool in de Schelde, gevolgd door het uitdelen van prasad (gezegende etenswaren als geschenk) aan het publiek. Er worden vele religieuze bijeenkomsten georganiseerd door de gemeenschap, maar het hoogtepunt van de viering is altijd de kleurrijke straatprocessie met het beeld van Ganesh. Het beeld wordt elk jaar van Mumbai naar Antwerpen verscheept. In het Indian Cultural Centre wordt het Ganesh-beeld zelf gemaakt van klei. De voorbereiding begint maanden voor de eigenlijke dag. De kunst van het creëren van een Ganesh-beeld is altijd een wedstrijd tussen vele kunstenaars en heeft een belangrijke waarde voor ambachten en ambachtslieden.  

Onderdompeling in de Schelde

In de feestruimte is de Hindu Mela (markt of beurs) opgezet met een informatiestand voor de mensen die meer kennis willen opdoen over dit festival of de organisatie. Dit gaat samen met het spelen van Indiase muziek, het openen van een paar eetstalletjes met Indiase delicatessen, en activiteiten voor kinderen. Op de laatste dag gaat iedereen die deel wil uitmaken van de processie van het stadspark richting het Steen Plein met muziek, dans, een bloemenregen en een constant gezang: 'Ganpati Bappa Morya, pudhchya varshi lavkar ya' wat betekent: 'Geliefde Heer Ganapati, kom snel terug om ons volgend jaar te bezoeken’. Dan nemen mensen afscheid van Ganesh en dompelden ze het beeld onder in de rivier. De onderdompelingsceremonie vertegenwoordigt de cyclus van leven en dood.  Bovendien is de onderdompeling ook gebaseerd op het concept dat verandering de enige constante is. Daarom stuurt het festival de boodschap dat wie in deze wereld geboren is, op een dag zal sterven. De reden waarom het Ganesh-beeld wordt ondergedompeld in een waterlichaam is omdat dat het oneindige (van God) symboliseert.

Ganesh vertegenwoordigt de eenheid in verscheidenheid van India, omdat zijn aanbidders niet kunnen worden verdeeld in sektes of groepen. Dit festival probeert daarnaast andere gemeenschappen in België te betrekken bij het Ganesh festival.

Een aantal mannen staan op het punt om een Ganesh-beeld onder te dompelen in het water, Mumbai

Motichoor Laddus

Snoepen

Lord Ganesh houdt van eten en dit 10-daagse festival is gevuld met overheerlijk voedsel. Het Ganesh festival heeft een carnavaleske sfeer.  Van Lord Ganesh wordt gezegd dat hij geniet van zoete offers. In het Indian Cultural Centre wordt bijvoorbeeld modak gemaakt. Modak is een bepaald soort snoep dat geliefd is bij Ganesh en daarom staat hij ook bekend als Modak Priya vanwege zijn grote liefde voor deze zoetigheid. Gelovigen bieden tijdens het Ganesh-festival Modak aan hem aan. Deze zoete offers werden traditioneel gemaakt van rijstmeel en rietsuiker. Tegenwoordig zijn er verschillende variaties van Modak, zoals gestoomde Modak, Modak met gedroogd fruit, chocolade-Modak, gefrituurde Modak en meer.  

Samen met Modak zou Lord Ganesha ook van laddus genieten. Er zijn veel soorten laddu, maar over het algemeen zijn het bolvormige snoepjes die zijn gemaakt van bloem, vet (ghee / boter / olie) en suiker. De motichoor laddu is een van de populairste laddus die hem tijdens het festival wordt aangeboden. Het is gemaakt van gefrituurde kikkererwten en van kikkererwtenbloem, het wordt gebakken in ghee en vervolgens vermengd met suikerstroop.  Lord Ganesh wordt vaak afgebeeld met motichoor laddu in zijn handen, wat zijn eeuwige honger ernaar weerspiegelt.

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Lord Ganesh. Vishal Panchal, 05-01-2021, via https://unsplash.com/photos/6efRp27nASY
  2. Ganesh-festival in Antwerpen, 2007. Prashanthns (GFDL 1.2 http://www.gnu.org/licenses/old-licenses/fdl-1.2.html or GFDL http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html), via Wikimedia Commons
  3. Young boys about to immerse an idol of Ganapati at Juhu Beach, Mumbai., 2008. Madhav Pai from Mumbai, India, CC BY 2.0 https://creativecommons.org/licenses/by/2.0, via Wikimedia Commons
  4. Motichoor Laddu. नाहयान, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons

Artikelen en/of boeken

  • Baumann, M. (2009). Templeisation: Continuity and change of Hindu traditions in diaspora. Journal of religion in Europe, 2(2), 149-179.
  • Gallo, E. G. (2014). Migration and Religion in Europe. Taylor & Francis. 
  • Jacobsen, K. A., & Sardella, F. (2020). Handbook of Hinduism in Europe (2 vols). Brill. 

Nieuwsartikelen

Webpagina's

Blader door de rituelen

  1. Rosj Hasjana

  2. Joodse afscheidsrituelen

  3. Chanoeka