Geversheiligen

Pakjes en een pact

Geversheiligen

Auteur: Histories

Kinderen in Vlaanderen kijken reikhalzend uit naar de winter. Dat is immers de periode van de geversheiligen. De Sint is lang niet de enige die kinderen snoep en speelgoed brengt. Op heel wat plaatsen trakteert hij op cadeautjes op 6 december. Andere kinderen moeten dan weer niet zo lang wachten. Op 11 november komt Sint-Maarten al bij hen langs. In sommige streken hebben kinderen dubbel geluk: daar krijgen ze zowel Sint-Maarten als Sinterklaas over de vloer. Sinterklaas en Sint-Maarten zijn de bekendste geversheiligen die kinderen cadeautjes brengen. De Kerstman mag uiteraard ook niet in het rijtje ontbreken. Maar hoe verging het de andere geversheiligen Sinte-Katarina, de heilige Barbara, Sint-Gregorius en Sinte Greef?

Sinte-Katharina

Laten we beginnen met Sinte-Katharina. Op 25 november trekken de kinderen in Arendonk van deur tot deur om het Sinte-Katharinalied te zingen in ruil voor snoepgoed. Sinte-Katharina was vroeger vooral een feest voor meisjes, maar dat genderaspect is inmiddels al verdwenen.  Wat Sinte-Katharina was voor de meisjes, was Sint-Gregorius voor de jongens. Nu wordt die heilige enkel nog in Retie-Schoonbroek gevierd. Op de eerste zaterdag na 12 maart gaan verklede kinderen zingend van deur tot deur bedelend om eieren. Daarmee worden later wafels gebakken.  

Sinte Katharina … file Filemina 
 Een kjeske vur ne cent, en al wie daer nie over kan 
 over een kjeske, over een kjeske 
 en al wie daar nie over kan 
 over een kjeske van ne cent 
 laat ons, laat ons 
 ne goeien avond onder ons 

Sint-Barbara

Sint-Barbara

In Limburg wordt op vier december hier en daar nog Sint-Barbara gevierd, de patroonheilige van de mijnwerkers. Mijnwerkers kregen vroeger een vrije dag op de naamdag van Sint-Barbara. Omdat die dag zo dicht bij het Sinterklaasfeest lag, kregen heel wat Limburgse kinderen die dag al hun geschenken, met als uitleg dat Sint-Barbara Sinterklaas een handje toestak bij het vele werk. Dat gebruik is inmiddels al verdwenen. Temeer omdat met de sluiting van de laatste Limburgse mijn in 1992 ook de jaarlijkse verlofdag op 4 december verdween.

Sinte-Greef

Sinte-Greef is geen christelijke martelaar, maar een carnavalsheilige die overal in het vroegere Graafschap Vlaanderen (inclusief Nord-Pas de Calais) en het Hertogdom Brabant werd gevierd op de zondag van Halfvasten. Er werd dan brood met krenten ter ere van hem gebakken. Vandaag is de figuur van Sinte-Greef helemaal verdwenen.

Geversheiligen

We kennen dus een heleboel geversheiligen, waarbij Sint-Maarten, Sinterklaas en de Kerstman tot de meest populaire behoren. Om ervoor te zorgen dat ze in de winterperiode niet al te veel in elkaars vaarwater kwamen, sloten de drie geversheiligen in 1993 een vriendschapsakkoord (Pact der gevers) af. Hierin stonden duidelijke afspraken over wie wanneer gevierd wordt en welke waarden de geversheiligen belangrijk vinden: delen en geven boven consumeren.  

Benieuwd naar welke geversheilige waar gevierd wordt? In 1992 en 2012 werd in Vlaanderen gepeild welke kindervriend waar en hoe werd gevierd. Het volledige rapport van LECA kan je hier lezen. 

Meer informatie en verantwoording

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. (bannerafbeelding) Winterpakjes. Nathan Lemon, 01-12-2016, via: https://unsplash.com/photos/W7nbakRx1Ks
  2. Houten beeld van Sint Barbara, met zilveren toren, dienende als reliekhouder - Maastricht. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons

Artikelen

  • Bowler, G., Santa Claus: A Biography. McClelland & Stewart, Toronto, 2007. 
  • Ceuppens, B., Pietpraat. Over zwarte Piet in België. Houtekiet, Antwerpen, 2018.  
  • De Pauw, L., Hoor wie klopt daar kinderen. Sinterklaas- en Sint-Maartengebruiken anno 2012, FARO / Tijdschrift voor cultureel erfgoed 6 (2013) nr. 4, p. 44 – 49.  
  • LECA (2012). 'Hoor wie klopt daar kind’ren. Rapport enquête geversheiligen anno 2012'. Geraadpleegd op 12-10-2022, via: https://www.lecavzw.be/sites/default/files/wysiwyg/rapport_geversheiligen_anno_2012.pdf

Webpagina's

Blader door de rituelen

  1. Landingspagina

  2. Supporterscultuur

  3. Marokkaans huwelijk