De start van de ramadan is afhankelijk van de islamitische maankalender. Ieder jaar wordt op basis van de stand van de maan en andere astronomische waarden berekend wat de start van de ramadan zal zijn. Een imam maakt kort van tevoren bekend welk moment het precies is. Toch baseren vele moslims zich niet alleen op berekeningen maar ook op wat ze kunnen zien: De nieuwe maansikkel. Traditioneel is de nieuwe maansikkel het teken dat de ramadan is begonnen. 

Sahoor is de maaltijd die ‘s ochtends vroeg, voor zonsopgang, genuttigd wordt. Voor sommigen gaat het vasten makkelijker dan voor anderen, maar desondanks zijn er manieren om je aan te passen aan het nieuwe eetpatroon. Zo proberen moslims tijdens de sahoor voedsel te eten dat lang energie geeft.  

Het vasten is één van de vijf zuilen van de islam. De vijf zuilen (of religieuze verplichtingen) van de islam bestaan uit: geloofsbelijdenis, gebed, religieuze belasting, reflectie en vasten, bedevaart. Er wordt dan ook veel belang gehecht aan deze periode. De ramadan wordt eerder beschouwd als een zegen dan als een beproeving. Vandaar dat moslims elkaar een gezegende ramadan toewensen. Samenhorigheid staat centraal, maar er wordt tevens veel aandacht geschonken aan discipline, uithoudingsvermogen en zelfbeheersing. Moslims vasten één maand lang om hun liefde voor Allah te bewijzen. Bovendien proberen ze de Koran uit te lezen op slechts één maand tijd. 

Er zijn dus twee vormen van vasten in de islam: verplicht en optioneel vasten. Het verplichte vasten hangt sterk samen met ramadan. Het begint bij de eerste tekenen van zonsopgang en eindigt bij zonsondergang. In de tussentijd mag niet gegeten of gedronken worden. Daarnaast zijn er nog andere aspecten die bij het vasten horen. Het sociale aspect, bijvoorbeeld: Moslims proberen tijdens het vasten conflicten uit de weg te gaan en maken geen ruzie. Dat zou niet passen bij iemand die zich met aandacht op het religieuze wil richten. Dan is er natuurlijk ook nog het spirituele en religieuze aspect: Moslims worden bijvoorbeeld uren voor zonsopgang al wakker om te bidden en/of de Koran te lezen gedurende de maand van ramadan.  

“'Voor mij is vasten een kwestie van mijn grenzen te verleggen en is elke iftar een overwinning. Anderzijds is de ramadan een maand van bezinning en introspectie.”

~ Citaat uit het gesprek met Najet Boulafdal

Normaal gesproken is het al een groot onderdeel van het dagelijks leven van een moslim, maar tijdens de ramadan staat het nog centraler: geld of giften geven aan mensen die ze nodig hebben. Vasten draagt bovendien bij aan het besef dat er veel mensen zijn die iedere dag de ongemakken van honger en armoede moeten ervaren. Er wordt daarom ook geloofd dat vasten belangrijk is voor de ontwikkeling van een moslim (of van een mens in het algemeen). 

Optioneel vasten kan doorheen het hele jaar, bijvoorbeeld om een gebed kracht bij te zetten. 

De laatste tien dagen van de ramadan worden als extra heilig gezien. Op de 27e nacht van de maand word ‘laylat al-qadr' (Nacht van de Macht, Nacht van het Lot) genoemd. Dat zou namelijk de nacht zijn geweest waarop Profeet Mohammed de allereerste boodschap van Allah ontving, de eerste openbaring van de Koran. Dit is de reden waarom er op de laatste tien dagen voor vele moslims extra nadruk ligt op bidden en uit de Koran lezen en/of voordragen. 

De periode van inkeer tijdens ramadan wordt afgesloten met Eid al-Fitr, ook wel bekend als het Suikerfeest of kleine feest (het grote feest is het Offerfeest).  Dit is één van de belangrijkste feesten voor de islamitische gemeenschap. Het valt steeds op de eerste dag van de tiende maand, maar valt dus niet ieder jaar op dezelfde dag, vanwege de navolging van de maankalender. 

Eid-al-Fitr duurt drie dagen. Gedurende deze drie dagen wordt er naar de moskee gegaan en komen familie, buren en vrienden bijeen om smakelijke maaltijden te nuttigen. Decennia geleden is de  naam ontleend aan het Turks ‘Seker Bayrami’, Suikerfeest, omdat er dan ook veel zoetigheid wordt gegeten. Sommige moslims keren zich tegenwoordig echter tegen die naam, omdat het zou benadrukken dat het feest alléén om zoetigheid gaat, en niet ook om ander voedsel, vroomheid en vreugde. Er wordt dan gezegd dat het ook vreemd zou aanvoelen als Pasen de naam ‘Eierfeest’ zou krijgen. Dat dekt de lading niet. Eid al-Fitr betekent letterlijk ‘het feest van het verbreken van het vasten’, en is dus gepaster. Een naam als ‘Fitr-feest’ of ramadanfeest zou volgens sommigen ook kunnen. Zeker is dat Eid al-Fitr op vele plaatsen is uitgegroeid tot een heus buurtfeest waarop iedereen welkom is.  

• Baert, D. (13-04-2021). ‘Moslimexecutieve zet licht op groen: vandaag begint vastenmaand ramadan in België’. VRT, geraadpleegd op 03-11-2022, via: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/04/12/begin-van-de-ramadan/ 
• Knack.be (04-06-2019). ‘Moslims vieren het einde van de ramadan’. Geraadpleegd op 03-11-2022, via: https://www.knack.be/nieuws/moslims-vieren-het-einde-van-de-ramadan/ 
• Van Houten, M. (30-04-2022). ‘Waarom moslims afwillen van de naam Suikerfeest. 'Noem het beestje bij de naam’’. Trouw, geraadpleegd op 03-11-2022, via: https://www.trouw.nl/religie-filosofie/waarom-moslims-afwillen-van-de-naam-suikerfeest-noem-het-beestje-bij-de-naam~b56068f7/ 

• Bendadi, S. (30-09-2004). ‘Ramadan in België’. MO, geraadpleegd op 03-11-2022, via: https://www.mo.be/magazine/oktober-2004/ramadan-belgie 
• Over Ramadan en corona in 2021: Bladna.nl (14-04-2021). ‘Moslimgemeenschap België heeft nood aan tekenen van hoop tijdens Ramadan’. Geraadpleegd op 03-11-2022, via: https://www.bladna.nl/belgie-moslimgemeenschap-hoop,35202.html 
• Executief Moslims België: https://www.embnet.be/nl 
• De Groene Vrouw (12-06-2017). Ramadan Kareem: tips voor een gezonde Ramadan, Iftar & Suhoor. Geraadpleegd op 03-11-2022, via: https://www.groenevrouw.nl/blog/gezonde-ramadan-iftar-suhoor