Bij de Egyptenaren, Grieken en Romeinen was het wel al de gewoonte om de verjaardag van goden en mensen uit de rijke klasse te vieren. Dat gebeurde bijvoorbeeld met een gastmaal, een geschenk of het verlenen van een gunst. Verjaardagen van het gewone volk en kinderen werden toen nog niet als een reden om te feesten beschouwd. Ook de vroege christenen vierden hun verjaardag niet. In de Bijbel wordt wel vermeld dat farao’s en heidense koningen een groot feest gaven voor hun verjaardag. Bij ons werden de eerste verjaardagsfeestjes voor kinderen begin 19de eeuw gehouden, en dan alleen nog maar bij de hogere burgerij. In de 20ste eeuw wordt het fenomeen kinderverjaardagsfeestje algemener en vindt het ook ingang in minder rijke gezinnen. Aanvankelijk worden er vooral spelletjes gespeeld, zoals zaklopen of verkleedpartijen.

Heel wat mensen houden een verjaardagskalender bij, waarop ze de verjaardagen van mensen die ze kennen bijhouden. Op een verjaardagskalender staan geen dagen, zodat je die in principe jaar na jaar opnieuw kunt gebruiken. Het vieren van verjaardagen hangt nauw samen met het invoeren van een kalender die ieder jaar evenveel dagen telt, waardoor mensen verjaardagen konden bijhouden.

Op je verjaardag word je door je vrienden, familie en kennissen overladen met verjaardagswensen. Lange tijd was een verjaardagskaart dé standaardmanier om iemand een gelukkige verjaardag te wensen. Wenskaarten doken regelmatig op vanaf de tweede helft van de 19de eeuw, na de intrede van de postzegel. Dat maakte het laten bezorgen van geschreven felicitaties meteen een pak goedkoper. Ook de technologische evoluties in de drukkunst zorgden ervoor dat wenskaarten goedkoper werden, omdat ze op grotere schaal gedrukt konden worden. Rond het begin van de 20ste eeuw werden heel wat wenskaartenfabrieken opgericht (het Amerikaanse Hallmark bijvoorbeeld, dateert van 1910). Tijdens de jaren 1930 zijn wenskaarten steeds vaker volledig in kleur, wat zorgt voor een stijgende populariteit. Hoewel de wenskaartenindustrie tot op vandaag een booming business is, zenden veel mensen tegenwoordig ook hun gelukswensen via facebook of met een e-card of sms’je. 

Ook verjaardagsliedjes zijn natuurlijk alom gekend. De reden waarom we op iemands verjaardag zingen, is eveneens terug te voeren op het bijgeloof dat het kwade het gemunt had op de jarige. Door te zingen en te lachen – of dus lawaai te maken – kon het kwade opgeschrikt en verjaagd worden.

Het bekendste en meest gezongen verjaardagsliedje is ongetwijfeld ‘Happy Birthday (To You)’. De melodie ervan werd gecomponeerd door de zussen Patty en Mildred Hill, die allebei kleuterjuf waren, om de kinderen ’s morgens welkom te heten in de klas. Later werd daar dus een verjaardagsliedje van gemaakt. De combinatie van de verjaardagstekst en de melodie verscheen voor het eerst in druk in 1912. De versie die actrice Marilyn Monroe in 1962 op het feest voor de 45ste verjaardag van president J.F. Kennedy in Madison Square Garden zong, is legendarisch geworden. Bekende Nederlandstalige verjaardagsliedjes zijn onder meer ‘Er is er een jarig’, ‘Lang zal hij/zij leven’, ‘O wat zijn we heden blij’ en ‘Twee violen en een trommel’. 

In heel wat families is het de gewoonte dat de jarige mag kiezen wat er op zijn of haar verjaardag op het menu staat. Natuurlijk is een verjaardagstaart het eerste waar veel mensen aan denken als het over verjaren en eten gaat. Volgens het bijgeloof was het heel belangrijk dat een verjaardagstaart goed gelukt was, want dat werd als een teken van een lang en gelukkig leven gezien. Mislukte de taart echter, dan kon het wel eens de laatste verjaardag zijn die iemand vierde.

Op een verjaardagstaart prijken gewoonlijk ook verjaardagskaarsjes. Deze traditie vindt haar oorsprong in de Klassieke Oudheid, in de verering van de godin Artemis. Aan het uitblazen ervan is veel bijgeloof verbonden. De traditie wil dat de jarige alle kaarsjes in één keer uitblaast, een gebruik dat eveneens van bij de Grieken komt. Als dat lukt, dan mag de jarige een wens doen. Als hij of zij aan niemand vertelt wat de wens was, zal hij in vervulling gaan. Het aantal kaarsjes op de verjaardagstaart is gelijk aan de leeftijd van de jarige. Vroeger zorgde men ervoor dat dat zeker zo gedaan werd tot iemand veertien werd, zodat het ongeluksgetal dertien definitief achter de rug lag. Het was ook de gewoonte om in het midden een levenskaars op de taart te zetten. Dat kaarsje mocht dan niet uitgeblazen worden en moest als laatste opbranden. Was dat niet geval, dan kon dat volgens het bijgeloof betekenen dat het de laatste verjaardag van de jarige was. Van een verjaardagskaars te weinig op de taart werd eveneens gedacht dat het de dood van de jarige bespoedigde. 

Traditioneel krijgt een jarige ook pakjes voor zijn of haar verjaardag. Een heleboel mensen hechten er veel belang aan om de persoon die verjaart iets bijzonders en persoonlijks te schenken. De zoektocht naar het perfecte cadeau voor een jarige is dan ook niet altijd simpel. Een jarige krijgt trouwens niet alleen op zijn of haar verjaardag, maar deelt zelf ook uit. Het bijgeloof schrijft namelijk voor dat wie verjaart een hele dag gul en hartelijk moet zijn. Dat zou dan een positieve invloed hebben op het jaar dat volgt. Dat gebruik wordt in ieder geval tot op vandaag in ere gehouden. In veel scholen is het zo dat kinderen een klein geschenkje meenemen voor hun klasgenootjes op hun verjaardag of snoep, fruit of gebak uitdelen. Ook veel volwassenen hebben de gewoonte om op hun werk te trakteren of een rondje voor hun vrienden te geven.

In sommige landen en streken is het een traditie dat men een kind op zijn eerste verjaardag een aantal voorwerpen geeft, zoals bijvoorbeeld een boek, een ei en een muntstuk. Het voorwerp dat de aandacht van het kind krijgt, zou dan aangeven wat hem of haar een leven lang zou boeien. In Engeland worden dergelijke voorwerpen in de taart verstopt. Als de jarige bijvoorbeeld een ring in zijn stuk taart aantrof, dan was dat bijvoorbeeld een teken dat hij later zou trouwen. 

Veel mensen geven een feest als ze jarig zijn. Vooral voor kinderen is een verjaardagsfeest met vriendjes en klasgenootjes een hele gebeurtenis. Verjaardagsfeestjes voor kinderen zouden in Duitsland ontstaan zijn en hebben vervolgens overal ter wereld ingang gevonden. Vaak zijn ze aan een bepaald thema opgehangen. Meestal worden er een hele middag spelletjes gespeeld. De ouders steken bijvoorbeeld een muzikaal pak in elkaar. Dat is een spel waarbij kinderen op muziek een doos die in een heleboel lagen krantenpapieren verpakt is, aan elkaar doorgeven. Als de muziek stopt, mag het kind dat het pak op dat moment vasthoudt, een laag krantenpapier verwijderen. Op de laag die eronder zit, is een briefje met een opdracht bevestigd. Pas als het kind die opdracht uitgevoerd heeft, wordt het pak opnieuw doorgegeven en zo gaat het verder tot alle lagen papier verdwenen zijn. In het hart van het pak zit een doos met daarin een cadeautje voor de gelukkige die de laatste laag krantenpapier mocht weghalen. Soms is de doos ook gevuld met kleinigheden of snoepgoed voor alle kinderen op het feestje.

Natuurlijk wordt er gesmuld op een verjaardagsfeestje! Zoals je hierboven al kon lezen, is er vaak taart voor iedereen, maar ook pannenkoeken en wafels zijn een klassieker op kinderfeestjes. Kinderen mogen soms ook een eigen snoeptaart maken. Ook typisch is dat de jarige een kroontje opgezet krijgt, een gebruik dat gerelateerd is aan het kronen van koningen. Verder wordt zijn of haar stoel vaak versierd. Het kroontje en de versierde stoel zijn eveneens dingen die in de lagere school gedaan worden als een kind jarig is.  

Tradities zoals zingen en cadeautjes geven komen over de hele wereld voor, maar veel landen hebben daarnaast ook eigen gebruiken bij het vieren van een verjaardag.

Op Mexicaanse kinderfeestjes is er bijvoorbeeld steevast een piñata. Dat is een voorwerp uit klei, papier marché of stro dat gevuld is met confetti, zoetigheid en kleine cadeautjes. De piñata wordt opgehangen en de kinderen moeten geblinddoekt proberen om ertegen te slaan, zodat hij openbarst en de inhoud over hen heen valt. Een traditionele piñata heeft de vorm van een zevenpuntige ster. Elke punt staat daarbij voor een hoofdzonde. Ook in de vorm van een dier of mens komen ze al lang voor en tegenwoordig zijn nog veel meer ‘modellen’ verkrijgbaar. Ook Italianen hebben een bijzondere gewoonte om verjaardagen te vieren. Zij gieten namelijk een emmer water over het hoofd van de jarige, zodat hij of zij goed zou groeien. In Israël worden jarige kinderen dan weer in een stoel gezet die versierd is met bloemen. De stoel wordt vervolgens net zo vaak keer opgetild als de leeftijd van het kind, plus één keer extra voor geluk. Een verjaardag vieren was in het verleden niet altijd pijnloos: in Ierland bijvoorbeeld kregen jarigen vroeger verjaardagsklappen en in Rusland was het de gewoonte om aan de oren van de jarige te trekken. Deze tradities worden vandaag de dag niet meer in ere gehouden. 

Ook de zogenaamde kroonverjaardagen of ronde verjaardagen spreken meer tot de verbeelding dan andere. Een kroondag is een verjaardag waarop het eerste cijfer van iemands leeftijd verandert. Het gaat dus om 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 … worden. In de volksmond heeft men het ook wel over ‘een nieuwe voordeur krijgen’. Deze uitdrukking wordt wel eens erg letterlijk genomen: in sommige streken worden er soms wel tientallen voordeuren in de tuin van de jarige geplaatst om op die manier een verjaardagsfeest af te dwingen. Het is niet geweten hoe ver deze traditie teruggaat.

100 jaar worden is niet voor iedereen weggelegd. Eeuwelingen worden daarom vaak uitgebreid gevierd. Gewoonlijk komt een ambtenaar van de gemeente speciaal bij de jarige langs en wordt er een ceremonie georganiseerd. In de lokale krant verschijnt dan ook dikwijls een interview met het feestvarken, waarin steevast naar het “geheim” gepolst wordt om zo oud te worden.